1.
Van Mark Ruttes taaltherapie om in het nirwana van
betekenisloosheid te raken, wegens retorische mistvorming met
de Thorbeckeprijs bekroond, is allicht het bekendste voorbeeld: ‘Daar heb
ik geen actieve herinnering aan.’ Onder de Moerdijk moet voormalig Vlaams
Belang-leider Filip Dewinter door dit zinnetje zijn getriggerd. Hij mag van
zijn partij immers louter expliciete rabiaatheden plengen, om het potentieel
van kiezers zo breed mogelijk te houden (hellholerige inclusiviteit).
Het wachten was op de aanleiding.
Nu is gebleken dat volgens een B-scenario zijn oude, met minstens
zoveel Poetin-idolatrie opgetuigde partijkameraad Frank
Creyelman fungeerde als spion voor de Chinezen, ziet De Winter zijn kans
schoon zich te desolidariseren: ‘Ik sluit niet uit dat Creyelman ooit via mijn
netwerk op een receptie contacten heeft gelegd, maar ik heb hem zelf alvast nooit actief
geïntroduceerd.’
2.
In
Radeloze helden citeert Maaike
Meijer ‘haatspraak’ van een Amsterdamse corpsstudent bij een zogeheten
herendiner over vrouwen in een belendende ruimte: ‘We zullen hun nekken breken
om onze lul erin te steken’. Mij valt dat enkelvoud op – dus dat wordt bedoeld
met eenheidsworst.
3.
Politieke
frikvorming. Na de PISA-cijfers, omhangen met het epitheton dramatisch, komt de
populistische waarheid op tafel. Zinnetjes met ‘steeds vaker’ en met ‘niet
meer’, onvermijdelijk gelardeerd.
Onder de titel ‘Waarom tieners geen boeken lezen’ worden een paar kinderen – niet eens bij
hun voornaam aangeduid maar louter met de leeftijd – opgevoerd als
apocalyptische kroongetuigen.
Moet zich zo een
beeld vastzetten van verwende nesten? Een negentienjarige meldt: ‘Ik
lees niet graag boeken omdat de letters zo klein zijn en er niet veel tekeningen
in staan. Meestal vergeet ik ook het begin van het boek weer.’ Dat weer zegt het al, en slachtoffers van de
beeldcultuur vielen er in mijn prehistorische jeugd ook.
Bovendien herinner ik me collega-pubers die niet vies waren
van cultuurhistorische en criminele diagnoses, zoals een zeventienjarige nu: ‘Lezen
is niet meer van deze tijd, want er zijn zo veel andere mogelijkheden.
Literatuur kan interessant zijn wanneer je er zelf voor kiest. Maar in een
wereld vol stimulatie is het heel moeilijk om een boek te lezen als je daartoe
wordt gedwongen.’
Ik herken me zelfs volledig in een veertienjarige: ‘Ik kan
een bladzijde honderd keer lezen en nog steeds niet weten waar het over gaat.’
Voor mij is dat een stimulans.
Een laatste
reden: ‘Ik vind nooit de juiste positie om te lezen. Doordat ik het boek
moet vasthouden, kan ik niet helemaal onder het deken liggen.’ Legitiem! Nog
even wachten tot de opwarming van de aarde haar werk heeft gedaan, en dit probleempje
is al verholpen.
4.
Binnenkort begint de winter. Vandaag leek het een lentedag. Tijdsverloop
omgezet.
In Na de revolutie schrijft Jan Konst
in de onvoltooid tegenwoordige tijd over de film Alleman, met een vroedvrouw ‘die latex
handschoenen draagt, maar haar horloge niet afdeed’. Laatstvermeld werkwoord
snap ik wel-niet. Aan de staat van de vroedvrouw is een handeling voorafgegaan,
dus verleden tijd. Maar daar kan in de film niets aan worden veranderd, dus
verwacht ik uiteindelijk de voltooid tegenwoordige tijd ‘heeft afgedaan’.
Even vergelijken met iets wat ik zo uit de mailbox kan
plukken: ‘In 2024 herdenken we in Oostende en Antwerpen het 75-jarig overlijden
van de Belgische/Vlaamse grootmeester James Ensor, een kunstenaar die de
kunstwereld heeft en nog steeds beïnvloed.’ De bedoeling valt hier ongeveer uit
te destilleren. Zoiets als ‘die de kunstwereld heeft beïnvloed en dat nog
steeds doet’. Of ‘die de kunstwereld nog steeds beïnvloedt’. (Tegenover deze public
relations van een institutie groeit mijn respect voor een clubje vrijwilligers,
dat adverteert voor ‘de betere film’. Geweldig geformuleerd, ‘de beste film’ heet
immers absoluut te worden geprojecteerd door bioscoopketenkolossen.)
5.
Onder meer grote concernuitgeverijen heb ik altijd overgoten
met taal die mij als kritiek voorkwam en als polemiek
wordt gepercipieerd. Hun opportunisme en desinteresse, meende ik, voeren
tot kapitaalvernietiging. Voorbeelden na serieuze biedingen.
Hoe valt het onderwijl te begrijpen dat een geëngageerd
klein huis de allerminst benijdenswaardige vader van Sanda
Dia zijn verhaal laat doen onder
de titel Ze hebben mijn zoon vermoord?
In de wetenschap dat op naam van een geëngageerde
beroemde schrijver staat Ze hebben
mijn vader vermoord? Nou ja, een minstens zo sympathieke en kritische minizaak
wist ‘establishment’ te
vertalen als ‘etablissement’.
Clean professionalisme kan behoeden voor foutjes. Zoals een amateuruitgeverij
in een vertaalde biografie ‘de achillespees’ van de Italiaanse (dus niet:
Chinese) oorlogsindustrie liet passeren. Dat beeld zit wel vast aan de hiel,
dus erg ver tastte de vertaler-redacteur ook niet mis.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten