Broodje Dubbele Standaard

‘Pietendiscussie ontspoort in Nederland’, kopte de Vlaamse kwaliteitskrant afgelopen week.

In de tussentijd liet bij de schuifdeur de gourmande voor de Sint (ook na Conchita Wurst onbetwist een man) een verlanglijstje achter: scoubidoo, gitaarhouder, een hele grote knikker, een kat, pompstep, trompet in een kist, inktwisser. Het taalkundig genie weet op haar beurt, bijna christelijk, in eerste instantie niets te bedenken omdat ‘ik alles al heb wat ik zou willen’.

Ze zijn nog jong en kijken dagelijks naar het Vlaamse jeugdjournaal dat, minder pretentieus dan in het noorden, Karrewiet heet. Ik vermoed dat het Nederlandse drama er niet aan bod is gekomen.

Hen zou ik best kunnen bijpraten over het zwartepietendebat en zijn voorgeschiedenis, omdat ik me daar een beetje in heb verdiept voor mijn nakende bestseller. Maar ik betrap me op een schandaal, want heb geen puf voor een ongevraagde uitleg.

Vlak voordat ik de tekst definitief moest loslaten, kon de variant van de ‘Spaanse edellieden uit de zestiende eeuw’ nog vermeld. En de zetter ging aan de slag waarna de reactie kwam van het Landelijk Platform Slavernijverleden waarna de Belgische staatssecretaris van Twitterzaken zijn zegje deed.

Toen wist ik dat mijn stelling helaas aan kracht zou winnen: dit debat wordt niet opgelost zolang men bij elkaar, schermend met kinderen als bewijs, een empathietekort blijft diagnosticeren.

Het zouden immers (eigen) kinderen zijn waarom in Friesland een demonstratie tegen zwarte Zwarte Pieten op de openbare weg werd geblokkeerd. En het zou uit naam van (alle) kinderen zijn dat die demonstratie, waar ook kunstenaars bij waren betrokken, Mars voor Beschaving werd genoemd.

Op een of andere manier – en welja, nu doe ik mee aan het wij-zij-paradigma – raakt het laatste me meer. Raar, want ik verdraag het amper dat Herman Vuijsje zijn kans schoon heeft gezien om na het Friese debacle zijn barricaden weer te betreden. Ben ik geraakt omdat ik van links meer zelfinzicht verwacht? Omdat ik met het standpunt van die Mars instem?

Sedert jaar en dag mijn helden in deze materie: Jerry Afriyie, Quinsy Gario, Sylvana Simons. En als tragisch personage: Sunny Bergman, de misschien wel belangrijkste documentairemaakster van Nederland.

Als geen ander weet Bergman blinde vlekken in de samenleving zichtbaar te maken. Haar kritische engagement staat buiten kijf. Maar alleen al voor mezelf heb ik bladzijden vol aantekeningen die kunnen laten zien dat Bergman per project allerlei eigen blinde vlekken etaleert.

Daarmee zeg ik niets nieuws. De moeilijkheid is wel dat hoe evident en helder de voorbeelden daar ook van kunnen worden verstrekt, ter tegenbekritiseerde zijde ongeloof in minder geslaagde kanten van Bergmans missie alles smoort.

Op dit punt vrees ik ook mijn allergie bevestigd te zien tegen Twitter. Omdat de ruimte voor argumentatie ontbreekt, kan kritiek worden weggewuifd als zijnde de zoveelste dommigheid van potentiële PVV’ers. Met wat retweets onder gelijkgestemden is dat dan zelfs een uitgemaakte zaak.

Kennelijk verwacht ik van links behalve meer zelfinzicht toch ook vooral nuchterheid. Misschien is het namelijk niet relevant om, noem eens iets, eigen argumenten te categoriseren als ‘wetenschappelijk’. Of om een actiegroep Kick Out Zwarte Piet te noemen. Tenzij men wil praten tegen, in plaats van te praten met andersdenkenden.

Ik weet niet hoe de wereld werkt, maar ik denk dat het gaat zoals Tonnus Oosterhoff het bedichtte, die het kennelijk ook niet weet:

Een boom valt op een dak

nooit zomaar

maar ook nooit met een reden

Raar, nogmaals, dat me alweer een mening besluipt: ik ben bepaald koppig (elk jaar stonden op mijn verlanglijstje een tafelbiljart en Bessy-hond bovenaan) en ik huiver van pragmatisme – en toch lijkt het me geen nederlaag om, zoals gebeurde, de naam van het project Zwarte Piet is Racisme te wijzigen in het zalvende Nederland Wordt Beter.

Een getuigenis helpt waarschijnlijk zeker om te overreden. In haar bijdrage aan het belangrijke boek Sinterklaasje, kom maar binnen zonder knecht (1998) begon Lulu Helder met anekdotes waarin zwarten werden geacht specifieke rollen te vervullen. Zo vertelde ze over een zwarte universitair docente die moet spreken op een conferentie, bij binnenkomst op een man afloopt om zich voor te stellen en van hem vervolgens zijn jas krijgt aangereikt.

Zelf kende ik dit horrorverhaal uit White Innocence van Gloria Wekker die hier het lijdend voorwerp was. Wel was ze toen pas afgestudeerd beleidsmedewerker op het ministerie van WVC en betrof het een vergadering. Ook kwam ze binnen toen de mannen al met elkaar in groepjes stonden te praten. Ten slotte vermeldde ze de reactie van de man: hij werd purperrood.

Het blijft even pijnlijk dat Wekker wordt aangezien voor een garderobejuffrouw, maar betaamt het dat ik de context geef? En vermoed dat de man wellicht de les van zijn leven heeft geleerd? Of verzacht of ontken ik op deze manier iets?

Verder vraag ik me als taalmannetje af of het zou helpen wanneer er, zoals na de Friese rel geschiedde, geen gewag wordt gemaakt van een ‘institutioneel machtsmisbruik’.

En als we dan toch even wat kosmopolitischer gaan denken, wat een vooruitgang zou het zijn wanneer het inzicht komt dat Nederland één grote Randstad annex provincie inhoudt. En wanneer de jij-bakkerij met zijn broodjes Dubbele Standaard voorgoed wordt gesloten.

‘Zal de discussie over Zwarte Piet ooit beslecht worden?’, kopte een Nederlandse kwaliteitskrant. Ik kan niet beslissen of die vraag retorisch was, maar met alle media-aandacht zouden de termen ‘vrije meningsuiting’ en ‘censuur’ niet meer ijdel mogen worden gebruikt.

Het ergste is wel is dat de meeste populariteit afgelopen week zal zijn vergaard door het standpunt om, wederom in naam van de kinderen, het debat te laten rusten tot na het feest. Dat suggereert een neutraliteit die niet bestaat – voor zover het debat dat al niet duidelijk had gemaakt.

De bal ligt in het kamp van de regering. Zou ze hebben geleerd van het communicatief mislukte, maar intentioneel lovenswaardige Pietenpact van de zuiderburen vorig jaar? Nu er zelfs een Nederlandse vlag in de Tweede Kamer staat, moeten Oranje Pieten mogelijk zijn.