De nieuwe punk

Meyrem Almaci, partijvoorzitter van Groen, heeft een boek gepubliceerd. Het heet Respect is de nieuwe punk. Mij fascineert die titel om meer redenen.

Allereerst om het doel ‘respect’. Enerzijds roept het een oubollige witte sfeer op, anderzijds laat het, voor mij althans, zwarte topvoetballers als Davids en Seedorf aan het woord over de niet-uniforme waardering van hun prestaties.

Met ‘respect’ bedoelt Almaci ‘empathie’. Ze verklaart de vergelijking van dat doel met ‘punk’ uit een contrastwerking. Punk staat niet direct bekend om invoelendheid, dus demonstreert de vergelijking hoe bizar het is om aandacht te moeten vragen voor iets wat zo elementair is als respect.

De Spotify-lijst bij Respect is de nieuwe punk schijnt ook andere genres te brengen.

Zelf associeer ik de titel met een herpositionering van Almaci’s partij. De ten voorbeeld gestelde muzieksoort was immers anti-establishment en arbeiderisch (dat Joe Strummer van The Clash een diplomatenzoon was, lag niet zo lekker). Maar binnen het gebutste linkse spectrum is Groen in muziektermen zogezegd middle of the road aan het worden.

Ik wees al eens op de naam van het partijblad, Pesto, die een kiezerssegment uitsloot dat mogelijk wat minder gefortuneerd was. Heden heet het blad Pit. Daar kunnen zich allicht meer mensen mee identificeren.

Almaci legt uit dat identiteit voor haar gelaagd is: ‘Ik ben feministe, politica, links, dochter van Turkse migranten, Vlaming, Belg’. Ze noemt dit inzichtelijk een lasagne. Dat is toch weer een culinaire term, ook met een voorgeschiedenis, zoals een heuse Vlaamse warrior deze eeuw nog wist te melden.

Vooral valt me aan Almaci’s titel het naamwoordelijk gezegde op. De ongrammaticale uitspraak ‘A = de nieuwe B’ lijkt al tijden een trend. De Vlaamse warrior zou de beschuldigende vinger misschien wijzen naar het Engels, en komen aanzetten met een serietitel als Orange is The New Black.

De digitale boekenboer geeft ondertussen gedienstig Zitten is het nieuwe roken (2015) en Uitrollen is het nieuwe doorpakken (2016, over taal, door een eindredacteur).

Zelf vind ik de bron van Almaci’s uitdrukking de nieuwe punk niet. Mij verwart veeleer het lidwoord ‘de’, dat in België juist weg kan vallen voor allerminst onzijdige zelfstandige naamwoorden: men gaat hier naar ‘het school’.

Dus wanneer Respect nog ‘het nieuwe punk’ was geweest…

Tenzij Respect de voornaam is van iemand, die in een organisatie de permanent innoverende functie van punk vervult, een wat gemeenzame aanduiding voor punker. ‘Beste mensen, mag ik jullie even voorstellen: Respect is de nieuwe punk’.

Slechts als het om The New Black gaat, weet het Urban woordenboek dat het de principieel laatste mode betreft.

Ik vrees dat ik rond de eeuwwisseling al afhaakte na een frase waarbij in het naamwoordelijk gezegde een adjectief ook al werd verzelfstandigd: ‘***is de max’. Of zou die Pepsi-achtige uitdrukking exclusief Belgisch zijn? Dat zou precair zijn, gelet op de duistere relaties tussen de twee Lage Landen, niet het minst op talig vlak.

Zo was er recent een even prachtige als prestigieuze Atlas van de Nederlandse taal, die doodleuk beweerde dat in Nederland de Sint laat strooien met pepernoten en in Vlaanderen met nicnacjes (p. 169). Dat laatste geloofde ik niet en heb ik nagevraagd bij de gourmande: fake news! Alleen in West-Vlaanderen waar!

Mijn indruk is dat er nog altijd een sentimentele hang naar ‘sappig Vlaams’ bestaat in Nederland, wanneer ik tenminste mag afgaan op de bekroningen van de Tzum-prijs voor de mooiste literaire zin van het jaar.

Als ik zou mogen kiezen, dan Tjalie Robinsons desnoods ‘Hollands’ te noemen directheid. En hij was geeneens een Hollander, het is te zeggen, daar op KNIL-verlof geboren en meteen terug naar Indië.

Toen hij na de oorlog wel naar Holland moest, werd het vanzelf 1960 toen een gerenommeerd letterkundige, al heette hij Voeten, over een verhaal een brief kreeg van een onbekende, Robinson dus, met deze aanhef: ‘Godallemachtig Bert, Ik hoop niet dat je je gekwetst voelt, maar je valt me enorm mee’.

De overtreffende trap van directheid beluisterde ik echter in België, toen een vrouw me meedeelde: ‘Mijn man en ik zijn racisten. Pas op, niet bij negers of bij Turken, maar we zijn wel racisten tegen Marokkanen.’

Terug naar de aanjager van mijn Bergrede, Meyrem Almaci’s titel Respect is de nieuwe punk.

Dat iets ‘de nieuwe…’ heet, klinkt in mijn oren onbedaarlijk positief, voorspoedig en gunstig. Dat past bij politiek, die voor mij althans perspectief mag bieden. Alleen moet ik me sterk vergissen, of je verrast geen kip met een nonsens-stelling à la ‘Veertig is het nieuwe dertig’.

Sorry, weer geen ‘de’.

Het rare is wel dat een Google-controle op ‘het nieuwe dertig’ zeer uiteenlopende treffers oplevert. Recent onder meer een instantie die Lifehack heet, maar ook Daphne Deckers alweer bijna tien jaar geleden, in het blad Grazia.

Comments gaven toen meer van dit soort taal:

Saai is het nieuwe sexy

Old is the new new

Naar aanleiding van een nieuwe glossy, Fab, kwam er een commentaar dat de stelling echter doorrekende: ‘Veertig is het nieuwe vijftig’. Dat had met de realiteit te maken, van zware hypotheken, werklasten, puberende kinderen, steeds uitgesteld pensioen, minieme kans op de arbeidsmarkt, enz.

Het commentaar was zo eerlijk het vrouwenblad Opzij te vermelden, dat wel degelijk de schier overmontere kop ‘Vijftig is het nieuwe veertig’ droeg. En volgens een ‘hoofdeconoom van het CBS’ wordt vijftig zelfs het nieuwe dertig.

Kenners weten het niet. Zelfs het Urban woordenboek redeneerde zichzelf klem met een ander voorbeeld:

Obama is the new black (pun intended, no disrespect to African Americans)

Ten slotte valt op dat Almaci’s boek tegelijk uitkomt met dat van Ignaas Devisch, waarin gestreefd wordt naar een werkbare onverschilligheid. Terwijl zij pleit voor meer empathie, mag empathie van hem wel een onsje minder zijn. Is empathie dus de nieuwe klassiek?