Roeien met een pollepel

 

 

VVD-leider Dilan Yeşilgöz was nog minister van Justitie, toen ze een paniekerig whatsappje van Lale Gül erg aardig beantwoordde: ‘Snap ik helemaal!! No worries!’ De hele passage valt te lezen in het boek Ik ben vrij en de twijfelkont in mij heeft nooit kunnen beslissen of die dubbele uitroeptekens dan wel dat spreektalige Engels meer bijdragen aan de clash tussen taalregister en ambt.

Het zou me benieuwen hoe Yeşilgöz scoort op de test die De Standaard nu aanbiedt: ‘Hoe noncha is jouw Nederlands?’ Bij ons thuis heeft elk gezinslid deze meerkeuzevragen beantwoord, om te zien wie ‘mee is met het hipste’ dat Generatie Z serveert. Het ging om straattaal en afkortingen, met schijnbaar veel Surinaamse en Engelse invloeden. Ik geloof niet dat ik erg verrast was als slechtste van het gezin te hebben gepresteerd noch dat onze benjamin won, wel dat ik ex aequo eindigde met mijn verloofde die nochtans een decennium jonger is en die een smartphone heeft.

Uiteraard spraken we over onze uitslagen. Mijn verloofde verdedigde haar wanprestatie met het feit dat ze de bedoelde taal zelf niet inzet en er uit haar bubbel te weinig van aangeleverd krijgt opdat het kan beklijven. Onze jongste gebruikt de taal evenmin maar wordt er veel mee geconfronteerd. Ze was eigenlijk teleurgesteld niet nog hoger te hebben gescoord. Zoals ik voor mezelf stiekem gehoopt had op een beter resultaat, omdat ik me drie jaar geleden bezig heb gehouden met Het Smibanese woordenboek 2.0 van professor Soortkill.

Omgekeerd raak ik er steeds scherper van doordrongen mijn vocabulaire niet als vanzelfsprekend te beschouwen bij het lesgeven. Zodra ik studenten raar zie opkijken zonder dat mijn gulp openstaat, neig ik ertoe zojuist uitgesproken woorden te herhalen, met de vraag: wat betekenen ze? Nu weet ik dus dat niet iedereen ‘mee is’ wanneer ik rebbel over waterlanders of over parafraseren. Zoals mij de term patta bekend is maar doekoe niet. Dat deed toch een beetje pijn, omdat ik elk jaar wel de DE-reclame toon waarin twee oude dames ze bezigen.

Nog even los van mijn geloofwaardigheid als docent, en misschien als auteur: moet de conclusie zijn dat mijn geheugen faalt, of dat ouderen steeds minder soepel nieuwe data weten op te slaan of dat taal pas wordt beheerst wanneer ze, vanuit een passieve woordenschat, plaatsneemt in de dagelijkse uitstoot?

Ik durf het niet met zekerheid te zeggen. Net zoals ik de enquête afsloot met een lange natte scheet omdat er ter afsluiting opinies op de schaal van Richter werden gevraagd bij statements over de staat van het Nederlands tegenover het Engels en over de wenselijkheid van straattaalinvloeden. Met heel mijn belabberde geheugen staat me niet bij eerder met zoveel stamina telkens ‘geen mening’ te hebben aangeklikt.

De vraag hierboven was hoe Dilan Yeşilgöz het er met de test van af zou hebben gebracht. Geen idee natuurlijk, maar allicht beter dan ik. Voor de eenentwintigste eeuw staat ze, samen met Balkenende, op eenzame hoogte bij het gebruik van de wonderbaarlijke spreuk ‘de inhoud’. Wel liet ze vlak na de verkiezingen een jeukerige indruk achter. Toen moest ik toen nog het boekje Waarom een echte liberaal geen VVD stemt lezen, waarin Simon van Teutem de partij van Yeşilgöz terecht fileert: de vlucht uit de ideologie begon bij Bolkestein en eindigde in de flagrante leugens over de ‘nareis op nareis op nareis’-stelling. Aan Yeşilgöz’ lichtzinnigheid dankt Nederland bovendien het destructieve experiment van de nepregering-Wilders, uitgevoerd door Dick Schoof.

Toch had de zeiksnor in mij ook moeite met Van Teutems betoog, omdat het zo duidelijk een format volgt van het algemene naar het bijzondere en terug. Met zijn redenaties vervlecht hij voortdurend het lot van zijn arme schoonvader die slechts een advocaat is. Ook raakte ik weer eens horendol van de Correspondent-toon, die andermaal suggereert dat lezers onvoldoende taalgevoel hebben en bij het handje moeten worden gevoerd. Toch leverde Van Teutem één prachtig beeld in ‘roeien met een pollepel’.

Ik had het dus over Dilan Yeşilgöz. Na de eerste prognose van de verkiezingsuitslag werd duidelijk dat haar concullega Timmermans weer geen succes had gehad. Dat blijft verdrietig. Van welk ideologisch perspectief je ook naar de man wilt kijken, in Den Haag is hij een witte raaf. Als intellectueel, spreker van meerdere talen en bogend op grote internationale ervaring. Plus niet passend bij het plakgrage etiket ‘radicaal’. Ik blijk niet de enige te zijn geweest die in Yeşilgöz’ reactie op Timmermans’ vertrek een dedain proefde.

Ook haalde ze de media met haar bewegingen op de dansvloer. Die leken me nu weer absoluut niet discutabel. Of de leider nu door spindoctors was gedirigeerd of verlost, Yeşilgöz hoefde even niets te zeggen en bewoog zich volstrekt naturel – in een dans van uitroeptekens, no worries.