Cynisch citeren (2)

 

 

 

Mijn afkoelingsperiode bracht één inzicht: de titel van dit blogreeksje is abuis! Van Langenhove citeerde niet, maar knipoogde (hintte). In mijn tweede taalobservatie bij de Brusselse betoging die Samen voor Vrijheid had georganiseerd gebeurde hetzelfde. Aanstonds op dit podium.

Voor tekstueel knipogen bestaat, naar goede traditie, een term uit het Esperanto: dog whistling. In mijn jeugd heette dat ‘Aesopische taal’. Klinkt verhevener en onalledaagser, maar ja, toen hekelde je bijvoorbeeld met ‘mainstream media’ andere bedrijven dan nu en was ontlening aan het Amerikaans een akte van onbetrouwbaarheid.

En ai, mijn tweede voorbeeld van dog whistling bij de demonstratie wordt even overtuigend als het eerste: wie ongeloof hecht aan zo’n tactiek of überhaupt geen brontekst hoort meeklinken, zal het worst wezen. Een extra handicap bij mijn poging is de duisternis bij de afzender. De samenstelling van de betogers was volstrekt heterogeen.

Over de bizarre gelegenheidscombinatie van mensen die coronamaatregelen verwerpen, is al veel gezegd. Onvergetelijk blijft dan Samenzwevers, de recentste (korte) documentaire van Sunny Bergman. Haar werk kan ik vergezellen van lof en kritiek, maar zelden deed ze iets zo weergaloos: onverdoofd snijden in eigen omgeving.

Uit een yogawereld haalde ze getuigenissen waarin wereldvreemdheid en egocentrisme politiek werd opgeladen, mede omdat de geïnterviewden dit doodleuk benoemden. Van GroenLinks en SP was hun voorkeur vanwege corona gezwenkt naar Baudet – toen nog minder aantoonbaar van het padje af, maar al gedrenkt in zijn omvolkingstheorie.

Hoewel de geïnterviewden het goed met zichzelf getroffen hadden, kreeg ik op een bepaalde manier medelijden met hen. De meesten lieten zich, vermoedelijk ter ontspanning, filmen in ruglig. Die positie oogt kwetsbaar. En zo redeneerden ze ook, gevoed door geruchten. Ik dacht eerst dat ze grappen maakten en dat Bergman experimenteerde met het mockumentary-genre.

Stellingen door de yogabeoefenaars betrokken bleken serieus. Zodat ik op mijn beurt van stuitje tot kleine teen een aandrang kreeg de overeenkomst in hun verhalen te fixeren in een term die ik amper verdraag: ‘privilege’. Wat een isolatielaag van luxe omgaf hun redenaties! Pure binnenpost. Zo kan iedereen zich wel verzetten tegen ‘mainstream media’.

Hun veronderstelde lijfblad zou ook een coming out mogen geven met een aangevulde naam: My Happinez. Ik poneer dat om eindelijk mijn bruggetje te maken naar de tweede taaluiting die me uit (berichtgeving over) de coronademonstratie verblufte. Ze was te vinden op kartonnen borden die de demonstranten droegen: ‘My body, my choice’.

Dat hier weer Esperanto regeert, lijkt me bijzaak. Vooral schrijnt wat de leuze uitdraagt met het eerste bezittelijk voornaamwoord. Het druist in tegen hét vaccinatieprincipe en ontplooit desinteresse voor de buitenwereld. Wie een vaccin laat zetten, doet dat niet voor ‘my’ maar voor ‘your’ body.

Tenzij ik iets volkomen fout heb begrepen, beschermt een gevaccineerde eerst medemensen. Klinkt schijnheilig, maar dat is het allerminst. Hier regeert een welbegrepen eigenbelang, een begrip van Adam Smith (dat hij kon ontwikkelen dankzij de gratis zorg van zijn moeder). Het zet de ander tot iets soortgelijks aan, waardoor je eigen veiligheid, en zo comfort, toeneemt.

Nu zit ik andermaal te ageren, terwijl mijn stelling was dat de taaluitingen op de coronademonstratie knipoogden. O ja. De borden met het opschrift ‘My body, my choice’ werden exclusief gedragen door vrouwen. Nazaten van een generatie bij wie protesteren in het bloed zat, omdat er werkelijk onrecht te repareren viel en structuren verroest waren.

Bij die generatie verenigden vrouwen zich in Nederland bijvoorbeeld onder Dolle Mina. Ze eisten evidente rechten op zelfbeschikking (bijvoorbeeld over iets wat inmiddels in Mississippi geen abc’tje blijkt) en voor die eisen hadden ze slogans, waarvan eentje de geschiedenisboeken haalde: Baas in eigen buik.

Kennelijk doorstond deze uitspraak de tijd tot en met de coronademonstratie, die ernaar knipoogde met een totum pro parte. Meen ik, wiens gewoonlijk nogal verstopte oren de frequentie van dit hondenfluitje opvingen. Maar ook wanneer ik doof ben, leert de werkelijkheid dat de huidige slogan iets kopieert van feministen vóór corona.

Tot overmaat van ramp blijkt een vrouw op de Brusselse demonstratie een verleidelijk aanbod te hebben gedaan: de free hug. Alsnog ‘your body’? Wat bezielde haar? Warmte uitstralen? Een statement maken tegen ‘dictatoriale’ maatregelen die andere medeburgers juist niet ver genoeg vinden gaan? Een impuls volgen?

Minstens zou ik hopen dat ze met mondmasker hugte. Liever nog compleet in hermetisch gesloten plastic, zoals men in zieken- en verpleeghuizen gewoon is geraakt. Iets onverklaarbaars fluistert me echter in dat de vrouw afkomstig was uit Bergmans yogamilieus en zulke voorzorgen bewust niet trof.

Of ze Mina heette weet ik niet, maar ik kan haar, in tijden van stijgende curves, niet anders dan dol noemen. Zelfs als ze virusvrij was geweest, bood ze zichzelf aan als tussenpersoon-verspreider. Of was het haar bedoeling zo veel mogelijk medestanders te besmetten, met meer dan een onwrikbaar positieve opvatting?

Het tergt me zo neerbuigend te zijn – en mijn heil te zoeken in het cliché van de vrouw als hysterica. Toch vind ik lichamelijke integriteit en vrijheid, hoe anderen haar ook mogen opvatten, basisrechten die niet overschreden mogen worden. Zelfs niet wanneer een free hug het risico neemt om, op meer termijnen, anderen hun vrijheid te ontnemen.

De overheid, waartegen dit vertoon is gericht, dient volgens de grondwet haar inwoners. Dan treft uiteindelijk het meest dat de gemeenschap te kakken werd gezet door een gemeenschap. Of, preciezer, door een verzameling ‘bubbels’? Het waren er veel. Het zou me verbazen als ze met elkaar contact hebben gehad. Jammer eigenlijk.

Polarisatie lijkt me namelijk helemaal niet zo erg. Op het moment dat opvattingen tegenover elkaar staan in een confrontatie (in plaats van een halfzachte want asymmetrische ‘dialoog’) zullen er zeker vonken opspringen, maar het vuur dat vervolgens ontbrandt is van allen voor allen. Dit bestrijdt de beschamendheid dat louter mét gelijkgezinden wordt gesproken en louter óver andersdenkenden.

Dan moet ik evengoed schuldig pleiten. Ik ken amper antivaxers. Uit berichten lijkt me hooguit op te maken dat door hun bestand een sociaaleconomische breuklijn loopt. Vanuit dat perspectief waan ik me milder jegens achterstandsgroepen dan jegens hoogopgeleide, financieel veilige egocentrici die zich kunnen permitteren op hun rug te liggen.

Zo’n breuklijnrealiteit doet ‘Samen voor Vrijheid’ in elk geval performatief galmen. Inmiddels heeft de organisatie een nieuwe betoging aangekondigd, waarvan ze hoopt dat er nog meer dan 35.000 à 74.000 demonstranten opdagen. Een groter bereik dan een betoging tegen de klimaatveranderingen, heus!

Kan Aesopus daar even een postume fabel over publiceren? Iemand in huis herinnert me eraan dat deze dichter na een akkefietje te Delphi door esoterici van een rots werd gegooid, waarna de goden wraak namen. Met de pest.