Bericht tussen de linies

In haar mooie boek Kool! Alles over voetbal haalt Anna Enquist een vriendin aan, volgens wie een zwakke prestatie van Feijenoord te wijten was aan de achternamen van de spelers. De redenering was dat de tegenstander door Heus, Bosz, Maas en Vos te zeer verleid werd tot overrompeling, terwijl alleen al een achterste lijn met Schui-te-man, Bo-a-teng en Zwij-nen-berg moeilijker te kloppen zou zijn.

Het is flauw om achteraf te constateren dat genoemde meerlettergrepige namen niet echt hebben geleid tot betere prestaties. Op Boateng na zijn ze opgeslokt door de geschiedenis, terwijl historische collega’s als Krol en Haan, en heden Vlaar en Kuijt, nog bij velen een bel doet rinkelen. Net als oer-Feijenoorders als Van Ha-ne-gem, Rijs-ber-gen, Is-ra-ël en La-se-roms trouwens.

Toch realiseer ik me dat er over de theorie van Enquists vriendin wat tekstmateriaal is. Dat wijst wel op het tegendeel. Zo legde Victor Klemperer in zijn geweldige Lingua Tertii Imperii (iets krachtiger bekend als LTI) uit dat afkortingen krasse gevolgen hadden bij de nazi’s. Hun zogeheten Lastwagen won eerst aan aantrekkingskracht onder de naam Laster, maar werd pas echt een onverslaanbaar snorrend karretje als LKW.

Ik weet niet of George Orwell die specifieke werkelijkheid kende op het moment dat hij ‘The Principles of Newspeak’ in 1984 uit de doeken deed. Maar ook zijn totalitaire en theoretisch onklopbare regime had die gedrongenheid in haar taal verwerkt: 

‘The words COMMUNIST INTERNATIONAL call up a composite picture of universal human brotherhood, red flags, barricades, Karl Marx, and the Paris Commune. The word COMINTERN, on the other hand, suggests merely a tightly-knit organization and a well-defined body of doctrine. It refers to something almost as easily recognized, and as limited in purpose, as a chair or a table.’

In die Newspeak zag Umberto Eco dan weer een verband met oude nazistische en fascistische schoolboeken, die zich bedienden van een pover lexicon en een basale syntaxis. Daarmee zouden complexe en kritische redeneringen kunnen worden vermeden.

Ik formuleer die gedachte expliciet voorwaardelijk, omdat er inmiddels zoiets is gekomen als Globish. Met die gestripte versie van het Engels, veeleer fungerend als tool dan als taal, communiceren inwoners uit snel opkomende economieën van Brazilië tot India met elkaar en met traditionele kapitalisten.

Mist deze meerderheid van de wereldbevolking per definitie de nuance? Heet Globish dus met recht ‘cafeïnevrij Engels’? Zo geformuleerd lijkt het antwoord ontkennend voordat de vraag uitgegalmd is. En los van ideologische voor- en nadelen, zouden er juist westerse kindjes mee worden gediscrimineerd. Steeds harder klinkt hier immers de roep om Engels op prille leeftijd, opdat het rendement in de survival van ‘het curriculum’ zo groot mogelijk is.

Ook denk ik dat in de niet-metaforische jungle Tarzan en Jane elkaar best aardig begrepen. Een tikkeltje inlevingsvermogen en fantasie volstaan. Eventueel kan na kennisname uit boeken nog het een en ander aangescherpt, maar de ervaring is reeds opgedaan. Onvergetelijk.

Dat weten ook Anna Enquist en haar vriendin, alleen al getuige die boektitel Kool! Opdracht voor de aanvalslinie van Feijenoord: ga buitenom en geef een voorzet door die titel definitief te veranderen van taal en scoor door hem te laten rijmen op tool.