Rond de markt op het Vossenplein zag ik een bandje voor ambiance en directe inkomsten. Het bestond uit twee accordeonisten, een contrabassist en een klarinettist, en speelde uitgesponnen potpourri’s. Tijdens ‘All Of Me’ kreeg de klarinettist telefoon. Hij liep weg en trachtte, terwijl de collega’s zijn partij zo goed en zo kwaad opvingen, zich af te sluiten voor geluid. Even later kwam hij terug, gaf zijn telefoon aan een accordeonist die eveneens wegliep, waardoor ‘All Of Me’ opnieuw anders klonk. De accordeonist bleef langer weg en gesticuleerde aan de telefoon. Voor de band stelde zich een dronkenlap op die begon te dansen. Uiteindelijk keerde ook de accordeonist weer en lichtte de andere accordeonist in die knikte. Even leek ‘All Of Me’ in zijn luister hersteld, ware het niet dat tijdens de laatste chorus de dronkenlap erop stond ieder bandlid de hand te drukken. En meteen nadat het lied was gestopt, haalde de collega-accordeonist zijn telefoon tevoorschijn.
Ik moest hier op een of andere manier aan denken bij de petitie op World Press Freedom Day door de Vlaamse afdeling van de PEN. Ze klaagde over de vermarkting van de waarheid in mainstream media, wat het algemeen belang ondergraaft. De oproep was belangrijk en hartverwarmend, maar begon terstond, niet alleen feitelijk, aan zichzelf te knagen.
Er werd in een mainstream medium een interviewtje van gemaakt. Elders kwam het in de papieren versie samengevat op een mediapagina, met foto’s van enkele ondertekenaars die evenveel ruimte innamen als de tekst, en digitaal met alle 697 woorden als opiniestuk. De PEN bepleitte ‘minder opiniëring’ en wenste deze boodschap op de opiniepagina, waar echter selectie de scepter zwaait over pluralisme omdat de markt er regeert – een aantal PEN-ondertekenaars is er stamgast. Zij klaagden over het verdwijnen van een mediasite die op de gekleurde berichtgeving een ‘systematische analyse’ zou geven. Mij heeft deze virtuele verzamelplaats van veelal elders verschenen stukken juist de indruk gegeven zich incompleet te willen houden.
In menige reactie viel het oordeel ‘overtrokken’. Dit jeukt omdat het relativeren tot reflex zegent. Wel zijn door de PEN geschetste ontwikkelingen in mainstream media dikwijls beschreven, door Nick Davies en in den lande door mensen van wie sommigen in de petitie worden opgesomd. Wonderlijk dunkt me dat de PEN verwachtte dat mainstream media aan deze woorden daden zouden verbinden. Lag het niet meer voor de hand dat ze die kritieken juist opnamen om repressief te tolereren, zoals dat ooit heette en dat in de petitie ‘cosmetisch’ wordt genoemd? Dat ze dienden ter meerdere glorie van het medium zelf?
Minstens zo vreemd vond ik te begrijpen dat volgens de PEN de enige weerklank van die analyses op onafhankelijke sites was. Die zijn toch opgericht uit onvrede met mainstream media? Tegelijk hebben ze aan hun forse dosis burgerjournalistiek niet per definitie genoeg om ook het dagelijks nieuws te verslaan. Hoewel daarom de praktijk van vergaring voor wie breed geïnformeerd wil worden complementair is, blijft de vraag naar grondiger journalistiek. De PEN vermeldt ‘het fenomenale succes van De Correspondent’, maar heeft het dan over de crowdfunding van dit project, dat zich op personeel vlak niet losmaakt van de marktlogica maar daar ongaarne op gewezen wordt. In elk geval had de PEN meer naar de onafhankelijkheid mogen handelen.
Informatie is alles, menen omwonenden van de steeds meer naar een milieuramp neigende treinramp in Wetteren momenteel als weinig anderen. Voor een correcte inschatting is kennis ook nooit weg, duiding op contextniveau eigenlijk, om elkaar soms tegensprekende feiten te kunnen inschatten.
Beleven insiders de wereld anders dan ervaringsdeskundigen die consumenten toch ook zijn? Met enig leedvermaak werd het commentaar verspreid van Tom Naegels: ‘Cafékritiek voor intellectuelen’. Hij vond dat de analyse niet gebaseerd was op feiten. PEN-auteurs huilden eigenlijk mee met de wolven. Naegels zei dit in zijn hoedanigheid van ombudsman bij een mainstream medium, maar doordat hij ook auteur is schiep zijn aanduiding ‘intellectuelen’ extra distantie. Rijst daar verschil met Arjan Peters, volgens wie in twintig jaar recenseren niets bij zijn mainstream medium veranderd is? Terwijl Naegels argumenteert, beroept hij zich op privé-ervaringen. Gewijzigde normen zijn geïnternaliseerd. Of is Peters’ huidige boekenbijlage geen karikatuur van die uit zijn begintijd?
De lengte van stukken nam sterk af en desalniettemin worden ze vergezeld door losse citaten en resumés. Dat rijmt met de gemeenplaats dat niemand ergens tijd voor heeft. Plus met een idee dat is getraind door competentiegericht onderwijs en door internet, niet het minst wegens de sectie longreads: dat jongeren een geringe concentratieboog hebben waartegen slechts gestage afwisseling helpt. De veranderde opzet is dan een vorm van fatalisme. Simultaan maken in een toegenomen aantal rubriekjes lezers een opmars tegenover kenners bij ‘het favoriete boek van’, omdat nu eenmaal iedereen een mening moet geven. Net als ikke!
Indien het fameuze duo tijd en aandacht werkelijkheidswaarde heeft, dan gaat het verwijt van commercialisering aan media niet op, omdat ze tegemoetkomen aan de vraag. Wie fopt wie? Elke generatie zal verzuchten dat referentiekaders verdampen en zekere uitingen niet meer worden begrepen – Eliot heeft dat sentiment eloquent vertolkt. Maar wat er nu gebeurt, gaat om basisvoorwaarden. In het neoliberalisme is de markt domweg de keuzeheer. En met het internet heeft pluralisme een krap masker op gekregen. Zelfs op het medium dat de ideale omstandigheden biedt voor een veelvoud aan perspectieven, wordt getuige comments bepaald niet ieders waarheid afgedekt. Dat zit ook in de PEN-casus besloten: de betrokkenen zien door de opiniepaginaweigering hun mediadiagnose bevestigd, anderen zien door de ruchtbaarheid hieraan old-boystoestanden.
Zelf, gewend aan de afkondiging van het zoveelste einde, vond ik het nogal wat om op een (andere) opiniepagina een reclameman te lezen volgens wie fundamentele kritiek en protest in de vergeetput zijn geraakt. Een knappe klarinettist die ze daar nog uit weet te spelen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten