Et alors?

Omdat ze geen afstand wou nemen van haar aanwezigheid bij de vernieling van de veldproef met ggo-aardappelen in Wetteren, is Barbara Van Dyck door de KULeuven op staande voet ontslagen. Nou ja, op staande voet. De universiteit kwam pas in het geweer tegen haar onderzoeker van het Departement Architectuur, Stedenbouw en Ruimtelijke Ordening, nadat ze op de televisie herkend was als woordvoerder van het Field Liberation Movement. Twee andere universiteitsmedewerkers die, na aldus te zijn gedetecteerd, in een gesprek de beweging lieten vallen, mochten wel in dienst blijven.
Vijf dagen heeft dit hele toneel geduurd, en voor Hemelvaart zag het ernaar uit dat alles met een sisser zou aflopen. Vandaag gebruikt de universiteit grote woorden als ‘deontologie’. Het lijkt dan raadzaam elke letter te wegen. En bij haar principiële veroordeling niet te reppen van ‘geweld’, dat in de echte wereld buiten de juridische betekenis mensen als object heeft, maar van ‘vandalisme’.
Wel betoont de KULeuven zich in die schijnbare onzorgvuldigheid consequent. Gaande deze week had de rector zich al met vier collegae van andere Belgische universiteiten verenigd in een open brief, die de actie van de hand wees als ‘een aanval op de wetenschap’. Door het blok van vijf universiteiten had het ook iets intimiderends. Poshy eigenlijk.
En opnieuw was het woordgebruik inexact. Men sprak niet van ‘vernieling’ maar van – het in historische zin beladen –‘vernietiging’ en diagnosticeerde bij de Field Liberation Movement dogmatisme. Wel raakten er reeds contouren zichtbaar van de stok waarmee Barbara Van Dyck zou worden geslagen: ze zou niet alleen ‘het recht op vrij onderzoek’ maar tevens ‘de vrijheid van meningsuiting’ hebben aangetast.
Als het niet zo diep triest was, zou ik het bijna interessant moeten noemen dat dit begrip deze week ook boven de rivieren misbruikt werd, tijdens het proces-Wilders. Ik heb er reeds op gewezen hoe complex het is deze man ondubbelzinnig een gebrek aan beschaving aan te wrijven. Temeer daar hij blijft vissen uit de traditie van degenen die hem aanklagen. Ditmaal beriep Wilders zich in zijn slotpleidooi zich op de autoriteit van Johan de Witt, Johan van den Oldenbarnevelt, Franz Kafka, Maarten Luther en Dwight Eisenhower.
Ik ben geneigd vele korrels zout aan te slepen wanneer de KULeuven beweert dat ‘het recht op vrije meningsuiting wordt geschaad’ door acties als die Barbara van Dyck steunde. Niet eens omdat men haar zelf de mond snoert, als wel omdat geen enkel motief van de activisten opdoemt, die juist de neoliberale hegemonie problematiseerden.
Misschien heeft de KULeuven het daar doelbewust niet over. Ik vertel helemaal niets nieuws als ik vaststel dat universiteiten er enerzijds niet voor terugdeinzen om, over ‘het recht op vrij onderzoek’ gesproken, zich laten sponsoren door bedrijven. Anderzijds zijn ze legbatterijen geworden van peer reviewing – die hun parallel universum slechts bevestigt en waarin concurrentie het eerste en het laatste is. Tevens valt te proeven dat de KULeuven zich, al is het langs een U-bocht van fantasmatische introjectie, aangetast weet in het meest neoliberale denkbaar: haar reputatie, kompas voor de positie op de markt. De open brief van de vijf mocht dan ook een onbetaalde reclame heten.
Natuurlijk, door bij tijd en wijle op te draven op opiniepagina’s lijkt het er warempel op dat universitaire medewerkers meedoen aan ‘het maatschappelijk debat’. Maar is nu niet juist de opiniepagina hét podium voor mainstream meningen die dat debat hooguit pamperen? Moeten alternatieve inzichten, zeker in België, niet buiten de grote kranten en bladen worden gezocht, op websites die zich hebben afgekeerd van de eenheidsworst die van ‘vrijheid van mening’ een marketingterm hebben gemaakt? En die nooit de context belichten, louter het schandaal bij de ander, omdat ze anders in hun eigen functioneren worden betrapt?
Bovenal: waar blijft bij al die woorden de daad?
Als ik me even op mijn niche mag storten, koffie dus, dan zou je zulke opiniemakers kunnen vergelijken met eigenaars van Senseo- en Nespressomachines. De handeling beperkt zich tot het plaatsen van een pad, in een smaak die dat ogenblik het best uitkomt. Met de ervaring van koffiezetten heeft het niets te maken. En met relevantie?
Nu ja, even wachten wat Rik Torfs, de ongekroonde mediakoning van de KULeuven, op deze onverkwikkelijke zaak langs diverse kanalen te zeggen heeft. Tot dan zou deze universiteit, en haar voltallige personeelsbestand, trots mogen zijn op Barbara Van Dyck.

Naschrift
Inmiddels is er een petitie en heeft Eric Corijn zich publiekelijk tegen dit ontslag uitgesproken. Hij koos daartoe wel een enigszins makkelijke weg, door beschimping van het katholicisme van de aanklager.
Mij is nog iets opgevallen: waar de Leuvense universiteit ‘geweld’ van begin af in juridische zin inzette, slikte ze haar aanvankelijke beschuldiging in dat Van Dyck in haar vrije tijd een ander systeem steunde dan in werktijd – zo’n leidraad zou hilarische consequenties hebben voor alle KUL-medewerkers. Met het latere opvoeren van een ‘vertrouwensbreuk’ werd er juist ineens een persoonlijk discours tussengeschoven.

Naschrift 2
Er is nu ook vanuit Leuvense kringen een open brief tegen het ontslag de wereld in geslingerd, waarin gerept wordt van een ‘Berufsverbot’. Mooie intentie, maar waarom met zo’n term de zaak even historisch beladen maken als het rectoraat dat doet? Volgens Van Dale zijn de hoofdletter en de cursief overbodig.
Verder heeft een van de Leuvense medewerkers die van het rectoraat wel mocht blijven zijn visie op de problematiek gegeven. En zoals dat dan gaat, doet de universiteitskrant aan damage control namens de rector.

Naschrift 3
Niet alleen de Universiteit Leuven, ook de burger zou Barbara van Dyck inmiddels dankbaar mogen zijn dat de maatschappelijke discussie over ggo’s, die jarenlang maar niet echt van de grond kwam, nu eindelijk ontbrandt. Helaas beperkt de reguliere pers zich tot een poll (een neoliberaal instrument?), maar op websites valt verbreding en nuance waar te nemen, in en onder artikelen en columns als deze, deze, deze, deze, en deze.