Als uw machtige arm het wil

Gaat de zaak-Barbara van Dyck mij nog loslaten? Beweging is er voortdurend. Inmiddels heeft de rector van de KULeuven ook een interview gegeven. Kan hij anders, moet zijn pr-afdeling hebben verzucht. De publieke opinie was drastisch gekeerd, en nabij kwam een aperte demonstratie van zijn personeel, met een mars door de stad die dan wel geen rekenschap als ‘de beschaving’ uitventte, maar zich hulde in de onsmakelijke titel Geen Berufsverbot voor Barbara. Het zal wel zijn redenen hebben. Zelfs wie het oneens is met de argumenten van de activiste, kan geen akkoord hechten aan haar ontslag. Barbara Van Dyck is geen Osama bin Laden of Nicolae Ceauşescu, die zonder vorm van proces omgelegd konden worden.
Juist op dat punt vergrootte de rector de wanorde door te stellen dat hij niet anders kon, buiten directbetrokkenen als Van Dycks eigen baas – ‘de arbeidswetgeving. Als het gaat om ontslag om dringende reden dan moet je dat binnen de drie dagen doen’. De demonstratie was immers op zondag 29 mei, en het ontslag op vrijdag 3 juni. In een variant op de excuuscultuur bleek ook een eventuele U-bocht bij hem en Van Dyck de normaalste zaak van de wereld: ‘Kijk, wij zijn tot nader order een katholieke universiteit. Deugden als berouw en vergevingsgezindheid betekenen iets voor ons. Dus ja, als zij zich alsnog zou distantiëren van de actie, dan kan daarover gepraat worden.’
Mogelijk waren dit eerste schermutselingen om op elegante wijze wat gezichten te redden. Openingen in een hoger diplomatiek verkeer dus. Zo is het alvast door de organisatoren van Geen Berufsverbot voor Barbara opgevat, die gisterenavond, een dag na het interview, besloten hebben de protestmars uit te stellen.
Dat de rector Barbara Van Dyck ondertussen niet op haar woord geloofde geen plantjes op het proefveld in Wetteren uit de grond te hebben getrokken en in het vuur van zijn gedragslegitimerende redenaties op zijn beurt een parallel trok met boekverbrandingen, versterkt naar mijn gevoel zijn imago niet. Maar hij is en blijft natuurlijk de baas, en nog even los van de mars is de vraag dan: valt er iets te doen tegen grove onrechtvaardigheid?
Eerst citeer ik het gedicht ‘Vogel’ van de Japanner Hiroshi Kawasaki:

Zeg, vogel!
Raak je soms in de war
omdat je veren hebt?
Nee toch zeker.
Ik denk dat je juist daarom
veren hebt. [vert. Noriko de Vroomen]

Slechts een witregel hoeft in ons gedachteleven te worden ingevoegd voor een op maat gesneden dramatische wending.
Er bestaat van tekenaar Albert Hahn een prent met de tekst: ‘Gansch het raderwerk staat stil, als uw machtige arm het wil…’ Dan schrijven we echter 1903, in de krant Het Volk, terwijl inmiddels het socialisme is afgeschreven en, in tijden van globalisering, ‘macht vanuit de basis’ natuurlijk helemaal. Toch heeft het er, voor een simpele ziel als ik, de schijn van dat juist in de zaak-Van Dyck collega’s de wending kunnen geven. De mars door Leuven, waarmee ze vermoedelijk netjes hebben gewacht tot na de examens, was maar een indicatie voor het feit dat ze de touwtjes in handen hebben en nu, met berouw als pasmunt, een traject van geven-en-nemen lijken in te slaan. Want wat kan een rector nog uitrichten als zeer vele academische personeelsleden zouden beslissen geen les meer te geven, geen studenten te begeleiden et cet? Dat zou chantage zijn, ja, waartegen het enige represaillemiddel van hogerhand, collectief ontslag, de organisatie naar de afgrond zou drijven.
Dit besef geeft zowaar enige sjeu aan het wel erg regulier geworden fenomeen internetpetitie, waarbij men zich met een simpele muisklik solidair kan tonen zonder effect in de wereld der grotebozemenschen. En daarmee verwekt dit fenomeen, nogmaals: voor een simpele ziel als ik en zonder iets af te willen doen aan de potentie van het medium, iets vrijblijvends bij de bedenkers en iets ijdels bij degenen die, per definitie zichtbaar, hun naam aan de zoveelste nobele actie verbinden. In dit specifieke geval dreigt de appreciatie echter omgekeerd uit te pakken: eens eventjes kijken wie er allemaal niet meedoen – fijne conculega’s zijn dat!
Is de zaak-Van Dyck uitzonderlijk doordat aan actie gekoppelde reacties verandering kunnen bewerkstelligen in plaats van rituele bewegingen (à la inspraak)? Speurend naar iets wat een even grote absurditeit in zich draagt en tot dito verontwaardiging leidt, kwam ik, na een korte weifeling, weer uit bij de afschaffing van de internationale trein Amsterdam-Brussel, waarvoor ik de internetpetitie trouwens getekend heb. Stel nu dat reizigers op dat traject gewoon de vervangende Fyra niet zouden nemen, dan bestendigt dat slechts de huidige situatie die al niet rationeel meer is: deze trein zit van stonde af heel erg leeg te wezen. Maar omdat de overheid in haar neoliberale wijsheid de faciliteiten betaald heeft en het beheer uit handen gegeven, kan men er slechts daaddodende pasta proeven.
Weigeren op z’n Albert Hahns is dan zinloos – tenzij de Nederlandse en Belgische regering de krachten zouden bundelen. Maar de tweede bestaat al een jaar niet meer en de eerste, euh.
De wereld kleurt nooit sepia. En in hoeverre het doel de middelen heiligt, daarover hebben zeer schrandere geesten al eeuwen geleden hun inzichten gedeeld. Ook wil ik niet de indruk wekken vóór elke verandering te zijn, al was het om het amper nog impliciete moralisme. Het meest geduchte van de laatste weken staat bij mijn weten op naam van de spellingscontroleur van Microsoft Word die in een Engels tekstbestand ‘clean’ aangericht had waar werkelijk iets anders stond (‘celan’).