Hiaatempirie

Lucebert wist het al: ‘eten is spuwen in het gezicht van de dood’. Doordat hij een Hollander was, wordt deze wijsheid misschien saillanter. Het protestants geweten maakt het in tijden van goedheilig en kerstmannen extra ingewikkeld het leven te vieren; het wordt koud en donker en nat, en heel wat mensen, soms vlakbij maar meestal veraf, kennen niet eens de luxe van een dak boven het hoofd. Cliché (dat die naam kreeg vanwege een aanzienlijk percentage waarheid)!
Voor het Sinterklaasmenu besloten wij tot een fusion uit de Lage Landen. Als het verhaal tenminste klopt dat er al vroeg in Pieterburen iemand was die, het geweten bij een even spreekwoordelijke handelsgeest voegend, seitan aan reformwinkels verkocht, konden we ons in een spreidstand dompelen voor seitanstoverij. Het was, geloof ik, vooral een aparte schotel die waarschijnlijk gezond was. Maar wat dat is wordt mij, nochtans het zeventiende-eeuwse idee van Tommaso Campanella huldigend dat je het beste cyclisch groente, vlees en vis eet ‘om de natuur niet te belasten’, per stadswandeling raadselachtiger.
Op weg naar het centrum van mijn woonplaats kom ik altijd langs een voedingswinkel, waar een heel aardige man achter de kassa staat. Sporadisch koop ik er wel eens wat, vooral, vrees ik, om op een hooghartige manier een bepaald soort middenstand te steunen. Maar één type artikelen, waar de man nota bene relatief veel van in voorraad heeft en dat ik heerlijk vind, schaf ik nooit bij hem aan. Heel mijn lichaam protesteert daar namelijk tegen, omdat het eerst voorbij een reclamebord moet: ‘Dag Verse Vis’.
Het zijn sowieso bevreemdende dagen. Aangekondigde megageldstromen naar een bijzaak die voor velen belangrijk is, schijnen nog meer aardbewoners aan de bezopen kant toe in relatie tot structurele, door geen cheque gedekte problemen, die naast honger het klimaat betreffen, ziekten, en door aardbevingen en overstromingen in puin gelegde streken. Het lijkt wel of er een hiaatvirus werkzaam is.
De voedingswinkelier zou er gelukkig mee verontschuldigd worden. Temeer daar door de recentste spellingswijziging veel woorden aaneengeschreven zijn geraakt, zonder het gevoel te verwekken dat dit klopt: ‘halfuur’, ‘parttimebaan’, ‘semicollectief’. Dit leest ook niet echt makkelijk, zeker in sms-tijden waarin de spatie wonderen zal uitrichten om het geweld van afkortingen in te dammen. En volgens mij hanteert een op mondelinge interactie ingestelde taalgebruiker haar tijdens schriftelijke verplichtingen significant meer. Maar dan ga ik af op internetcomments, die op een of andere wijze interessanter kunnen ogen dan de opinie waarop ze reageren. Da’s wel een quasi-sociologische benadering, die onlangs door Noam Chomsky werd ingezet en die op het randje van superieur is:

‘The Tea Party movement itself is, maybe 15% or 20% of the electorate. It’s relatively affluent, white, nativist, you know, it has rather traditional nativist streaks to it. But what is much more important, I think, is the outrage. Over half the population says they more or less supported it, or support its message. What people are thinking is extremely interesting. I mean, overwhelmingly polls reveal that people are extremely bitter, angry, hostile, opposed to everything.’

De hiaat zou dan een overzichtelijkheid openbaren die de wereld ontbeert. Maar dan herbergt de politiek haar ook? Er zijn inderdaad vele klachten dat pas in de barre wintermaanden de opvang voor asielzoekers wordt geprioriteerd. Alleen klinken die relevante klachten jaarlijks ook rond deze tijd op, en presenteren media door hun verontwaardiging dus dezelfde hiaat. Ik zag in de jongste weekendeditie dat De Standaard de hiaat probeert te vermenselijken door asielzoekers te portretteren met een foto en bio’tje. Maar wat dan in de zomer? En zou het niet veeleer in de rede liggen reportages te maken over die gevaarlijke landen waar asielzoekers vandaan komen?
Wel waren er drie bladzijdes vol gesprekken die Rik Torfs in twee Belgische cafés met enige stamgasten voerde, nadat hij dit middel in dezelfde krant had geopperd om de crisis in zijn partij te bezweren. Aan een andere vaste columnist, Bart De Wever, gaf De Standaard een extra podium voor zijn oplossingen van het opvangprobleem. Hij wou dat met het parlement doen. Behalve dat hij de cruciale internationale samenhang ongenoemd liet, wilde hij vanwege de prangendheid de ministerraad buitenspel zetten. Zelf onderhandelt hij sinds juni over zijn deelname aan een nieuwe regering, en mediatechnisch ontgaat me het verschil met het veelbesproken, als old school communistisch benoemde optreden van de demissionaire premier die zijn interviewer negeerde.
Hiaatpolitiek omhelst hiaatjournalistiek. Met dezelfde claustrofobie ogen hun doelen identiek: zieltjes winnen. Er is veel te doen geweest over de kloof tussen politiek en burger, een hiaat in de identificatie die in Nederland van te bereiken voornamen is voorzien: ‘Henk en Ingrid’, voordien ‘Henk en Anja’ namens de PVV, en bij de PvdA sinds kort ‘Pietje en Marietje’.
Als mijn parallel zou kloppen, dan bestaat er eveneens een kloof tussen medium en lezer. Een manier om die te dichten zag de hoofdredacteur van De Standaard in columns voor politici. Nu werkt hij bij de NRC, en zorgt dit beleid voor commotie. Mij boeit deze strategie, maar is ze wel over het hele politieke spectrum doorgevoerd? Mijn indruk is dat een maatschappelijk nuttige re-ideologisering sneeft ten faveure van lifestylishment. Dan frapperen helaas andermaal de hiaten.
Waar blijft de gehele werkelijkheid toch? Vooralsnog ontwaar ik de bekende bewegingen, waardoor de ene persoon (terug) in de picture komt die bij de ander al aan het verbleken is. Bij dit niet-aflatende proces heeft willekeur meer zeteltjes dan logica. Maar is na WikiLeaks aura ook aan marktwerking onderhevig? Wow, voor spraakmakendheid moet de idolatrie, zoals die uit de metafysica van de pr is opgerezen, concurreren met informatie an sich zolang die ‘geclassificeerd’ is. En ondertussen vereist bestaande onrechtvaardigheid, dichtbij en veraf, al dan niet voor de nabije toekomst, volgens mij universalistische pretenties. Nu zijn goedheilige confrater is vertrokken is er werk aan de winkel voor de Kerstman. Met stukjes gebakken spek en zo.

Naschrift, 11-12-2010
Na een imposante rede van Joris Luyendijk besef ik, de krant vandaag openslaand, ook te lijden aan cognitive capture. De foto van een asielzoeker blijkt een dagelijkse affaire: ‘De Standaard wil de overheid voor haar verantwoordelijkheid plaatsen en de asielcrisis een gezicht geven.’ Naar wie verwijst ‘haar’? De cafégesprekken van Rik Torfs spiralen in elk geval verder, als onderwerp van nog een vaste columnist.