A-Changing?

Gerard van Westerloos verzamelbundel Niet spreken met de bestuurder (2003) is bekend vanwege het titelstuk uit 1984, geschreven in samenwerking met Emma Verhey. In die reportage over een Amsterdamse tramlijn, ook door immigranten gebruikt, zou achteraf bezien reeds de kloof tussen het zogeheten gewone volk en de hen vertegenwoordigende partijen zichtbaar zijn geworden.
Fameus is verder de reportage over de PvdA-fractie ten tijde van Ad Melkert, vlak voor de moord op Pim Fortuyn. Daarin zegt Ella Kalsbeek naar aanleiding van Scheffers terstond roemruchte artikel over het zogenaamde multiculturele drama: ‘Allemaal intellectuele bevrediging. Dat kan ik niet terugvertalen naar wat er gedaan moet worden’.
Voor iedereen was en is het een ingewikkeld debat, waarvan Willem Schinkel later, in De gedroomde samenleving, zou vaststellen: ‘Iedere spreker is volledig afhankelijk van het totale discours in de mogelijkheid te communiceren en in de mogelijkheid een strategische positie in te nemen. (…) Dat betekent dat men maar zo ver kan afwijken als de parameters van het discours toestaan. Wie te ver afwijkt – wie bijvoorbeeld in het geheel niet over integratie wil spreken maar een volledig alternatief vocabulaire voorstaat – wordt niet gehoord. Dat geldt voor de aandacht die zulk spreken krijgt in de media, voor politiek en beleid, en het geldt ook voor de wetenschap. Ook de wetenschap kent een censuur die behelst dat “de problemen” alleen echt aan de orde gesteld kunnen worden met behulp van het dominante vocabulaire.’
Wie vond ook alweer dat deze of gene zijn taal niet sprak?
Van Westerloos bundel bevat eveneens een reportage over de jongste lichting politici van toen, vlak na de moord op Pim Fortuyn die, wordt tevens in Niet spreken met de bestuurder gesteld, een ander taalgebruik en een explicietere politiek opleverde. Tot die nieuwe politici behoorden toen Mark Rutte, Agnes Kant, Diederik Samsom en Femke Halsema.
Samsom kant zich tegen ‘het Haagse systeem’ en wil de politieke zeden en gewoonten door de mangel halen. Agnes Kant weet echter dat het mensen trekt ‘die weinig ambitie hebben en een minimum aan lef’. Rutte vindt dat de Tweede Kamer wel toekan met de helft van het aantal leden. Dat zou de discussie verlevendigden tot grote thema’s en geen oeverloze details voor het voetlicht halen.
Ook openhartig toont Rutte zich over iets anders, dat evenzeer het politieke systeem en de poppetjes aangaat: ‘Ik geloof in een vrije markt voor alles, maar die banenmarkt, die is in Nederland gesloten.’ Hij neemt zich ook voor zelf niet meer dan vier jaar het kamerwerk te doen, tenzij hij het kan combineren met een deeltijdbaan in de maatschappij. Dat heeft hij gedaan.
Ik moest hieraan denken bij mijn comeback gisteren op een voorlichtingsvergadering in mijn woonwijk over een aanstaande, ingrijpende renovatie aan een toegangsweg. Winkeliers en wat heet het volk waren ruimschoots aanwezig. In tegenstelling tot de allochtone medemens, laat staan tot de gegoede Vlaamse middenklasse die, met een – voor een Noord-Nederlander als ik – ongrijpbare bricolage van de geest, haar plan wel trekt.
Voorspelbaar was dat de verantwoordelijke schepen, van een partij die het allemaal anders zou gaan doen dan de gevestigde orde, een falikante infrastructurele mislukking terugvoerde op het vorige bestuur. Als gevolg daarvan had een negen meter brede kippenkraam het veld moeten ruimen naar de toegangsweg en zoals het er nu naar uitziet kan het in ‘het nieuwe plaatje’ evenmin een plekje vinden.
Ik moest eigenlijk ook denken aan een fragment uit Gospels en psalmen van Erik Jan Harmens: ‘je maakt geen ruzie met de tumorlijer / dus bestrijd je de verlichter van zijn pijn’.
Werkelijk teleurstellend vond ik namelijk dat het publiek, bij voorbaat aangebrand, bijna uitsluitend verontwaardiging loosde over parkeerplaatsen voor hun eigen auto(’s) en ervan uitging dat ‘het studiebureau’ van toeten of blazen wist. Des te aangrijpender was het dat de ingenieur van dat bureau zich voorafgaand aan zijn uitleg excuseerde voor zijn Limburgs accent.