Tussentijds

Los van Greta Thunbergs toespraak stuit ik op een artikel uit 2014 van Zadie Smith over klimaatverandering. De schrijfster was toen net geen veertig. Ze probeert zich in te denken hoe een kleinkind later vraagt naar haar klimaatgedrag. Haar sanctioneert feitelijk, want alle verzachtende omstandigheden en verklaringen in acht genomen kan Smith zich niet voorstellen dat het meisje haar zal vergeven. Dus evenmin voor dat ‘zelfs de overmoedigsten onder ons niet hadden kunnen denken dat we het oorspronkelijke ritme en karakter van de aarde ook konden veranderen, net als een klein meisje dat de hele dag tegen haar vader heeft lopen gillen en brullen niet verwacht dat hij op een gegeven moment zelf op de keukenvloer gaat liggen’. Smith vreest dat haar toekomstige kleindochter dit niet eens als excuus aanvaardt. Onverbiddelijker dan Thunbergs verwijt dus dat volwassenen haar dromen uit haar kindertijd hebben gestolen.

Terwijl ik al vertrok voor de supermarkt, duwde een man zijn karretje naar me toe: ‘Alstublieft, een gratise kar.’ Wat aardig! Jammer dat ik er niets mee kon doen, terwijl in mijn portemonnee nota bene de geschikte munten om zo’n kar los te klikken vaak ontbreken. Ik dacht onderweg nog dat de man consequent geweest was. Wanneer hij het synoniem ‘kosteloos’ had gebruikt, of wanneer de kar ‘duur’ was geweest, dan had hij alle daarmee gemaakte adjectieven op een e laten eindigen. Heeft ‘gratis’, meer dan vier eeuwen al leenwoord uit het Latijn, nog niet helemaal die status bereikt? Of is het zo onbetaalbaar inflexibel dat het in de stellende trap niet te verbuigen valt?

Bij het recente fenomeen die-in vallen demonstranten voor dood neer in de publieke ruimte. In mij ontstaan daarbij meer gezellige dan griezelige associaties, wellicht ook ouderwetsige. Want het klinkt als ‘drive-in’, ‘sit-in’, ‘sleep-in’ en ‘teach-in’. Ik wou meer. Dankzij de Woordenlijst Nederlandse taal, waarbij een zoekactie tot de i reikte, kwam: ‘all-in’, ‘buy-in’, ‘check-in’. Verder bracht een andere site, ideaal voor eenzaatspuzzels: ’love-in’, ‘opt-in’, ‘plug-in’, ‘pop-in’, ‘stand-in’, ‘step-in’, ‘tie-in’ en ‘walk-in’. Toen meende ik dat er meer zou zijn te achterhalen, omdat ‘opt-in’ mij ooit werd uitgelegd samen met tegenhanger ‘opt-out’, zonder dat ik het begreep wat wat was. Bij de uitgang -out gaf de woordenlijst echter amper sjoege. Genoeg nieuwe woorden, daar niet van, maar geen tegenhangers, en ‘buy-in’ was al genoteerd. Nu ja, wegens ‘bail-out’ ontdek ik dat er ook ‘bail-in’ bestaat. En ‘fade-in’ en ‘lock-in’ kunnen op mijn lijstje. Nederlands blijft ontbreken. Wel krijgen vele dieren door het suffix -in een prettige vrouwelijke gedaante en nogal wat beroepen worden er empathischer van. Nu wachten op een demonstratievorm die die-out heet? Dan heeft Greta Thunberg gelijk gekregen.