By convention

In de heidense jaren zeventig bundelde Les Murray in Etnic Radio het geweldige gedicht ‘The Future’. Da’s tenminste nog eens een onderwerp waar je niets over kunt zeggen. En dat doet Murray met verve:

Even the man we nailed on a tree for a lookout
Said little about it; he told us evil would come.
We see, by convention, a small living distance into it
but even that's a projection. And all our projections
fail to curve where it curves.

Volgens mij werd Jezus uiteindelijk aan ander hout vastgespijkerd dan een boom (onder het gewicht waarvan Murray’s oom werd verpletterend onder de ogen van zijn broer, Les’ vader). Maar Diens voorspellingen (waarvan Murray als geboren presbyteriaan en later als gedoopt katholiek veel weet) beloofden weinig goeds, zo duidelijk dat ze waren. In tegenstelling tot concurrerende haruspices had Hij daar geen ingewand of koffiedrab voor nodig. Louter enige zekerheden van Zijn vader.
Tegenwoordig is het onderwerp toekomst gekaapt door mijn collega-opinisten. Maar in Nederland zijn ze vandaag even druk met de voor-, simultaan- en naduiding van de gemeenteraadsverkiezingen, en in België geven ze al dagenlang gehoor aan de uitnodiging van een politicus iets te vinden van het feit dat hij zich op een gala voor televisie-awards had uitgedost als panda.
Wel doet de panda een beroep op de verbeelding van de toekomst als zodanig. Zijn soort heet immers bedreigd en wordt op zijn beurt omgeven door een dampkring die ook zijn kwaaltjes heeft gekregen. Is de toekomst voor zogeheten klimaatsceptici nochtans vooral iets om de spot mee te drijven? Of worden hun lachspieren geprikkeld door niet-aflatende Apocalypsen, dermate zuur dat het zoet van de negatie wenkt die relativering heet?
Onlangs bracht Parijs een prachtoplossing voor een smogalarm: het zogeheten alternerend rijden. De ene dag mochten auto’s met oneven nummerplaten, de andere dag auto’s met even nummerplaten. Het plaatselijke openbaar vervoer, dat zijn voornaamste bewegingen nota bene onder de grond maakt, was gratis (4 miljoen euro per dag). Na één dag werd de onderneming afgeblazen omdat de luchtkwaliteit opmerkelijk was verbeterd.
Nu is mij de gave des geloofs nooit deelachtig geworden, maar dit lijkt me toch de goden verzoeken. Zouden zij ermee kunnen instemmen dat kosten van de korte termijn zwaarder wegen dan van de lange termijn? Wat is erop tegen om, juist vanwege de directe resultaten, het experiment voort te zetten? En het te intensiveren, bijvoorbeeld door een opgevoerd ritme van autoloze zondagen dat aan niet-gelovigen een glimp biedt van het paradijs?
Wat zou daarvan het motief zijn of, in postideologische termen, het belang? Etnic Radio bevatte eveneens het gedicht ‘Immigrant Voyage’, waarin Murray de naoorlogse volksverschepingen naar Australië schilderde. Wie zaten daartussen en waarom?

Those who said Europe
has fallen to the Proles
and the many who said
we are going for the children

Heden hoef je niet meer naar Australië om te ontsnappen aan milieuvervuiling, terwijl wel degelijk de belofte blijft aan de kinderen (van de rekening).
Kijk, het is makkelijk kritiek te uiten op vetzakken van bankiers. Maar hoe luidt het verwijt precies? Jeukt bij hun gedoe met bonussen en gouden handdrukken niet vooral de eenzijdigheid van hun blikrichting?
Rond het nieuwe jaar onzes Heren 2014 adverteerde een bank met een hogere rente voor een getrouwheidsrekening, waarna een maand later die alweer was gezakt. Na de commotie – die begrijpelijk was, daar niet van – zette een woordvoerder de puntjes op de i: ‘Dit was een commerciële actie in het kantorennet, zoals we elk jaar doen in januari. We hebben nooit beloofd dat de rente zo hoog zou blijven.’
Bertus Borgers had dit allang voorspeld in een tamelijk geniaal nummer:

Ah, de zon komt op
Blijf lachen
Leg neer die flappen
En betaal

Valt hieraan te ontkomen? Eerst eens maar eens mentale soepelheid ontwikkelen, die het even slapeloze als zelffeliciterende out of the box-denken definitief passé maakt. Een gymnastische oefening dus, mede als ode aan Les Murray die naar eigen zeggen een hersenboer is: schroef je hoofd los, neem het in je handen en laat het in je binnenzak koekeloeren.
Murray, of zijn lyrische ik, probeert wel degelijk de blikrichting te veranderen en kijkt in wat tafereeltjes terug, naar stervelingen met elk hun eigen overtuiging en verlangen:

And as I look, I know they are utterly gone,
each one on his day, with pillow, small bottles, mist,
with all the futures they dreamed or dealt in, going
down to that engulfment everything approaches;
with the man on the tree, they have vanished into the Future.

Misschien de smog dus maar gewoon zien als een voile. Over wraak, over wetendheid?

P.S. Baas boven baas: in Brussel had eveneens alternerend moeten worden gereden wegens het smogalarm – maar het autopark ontsnapte omdat de intergewestelijke Cel voor het Leefmilieu een verkeerde voorspelling had gedaan. In elk geval tot opluchting van de rechtspraak, die geen beboetingsmacht heeft voor overtredingen ter zake. En natuurlijk tot opluchting van de politiek, die toekomstperspectieven heeft begraven wegens achterhaald.