Juridisch uitvogelen

Rutger Koplands regel ‘Ga nu maar liggen liefste in de tuin’, begin van het bewogen titelgedicht uit Een lege plek om te blijven, heeft ontberingen doorstaan. Ter ere van de P.C. Hooftprijs in 1988 verscheen een Kopland-bloemlezing, waarin het vers aldus luidde: ‘Ga nu maar liggen liefst in de tuin’.
De openingsscène van een pikante fotoshoot?
Ik moest eraan denken toen afgelopen weekend een krant het tumult rond Didier Bellens deze dimensie gaf: ‘Minister Labille laat juridisch uitvogelen hoe hij zonder vergoeding kan worden ontslagen.’ Ja, zo houdt het natuurlijk nooit op! Volgens Van Dale betekent ‘uitvogelen’ wat hier wordt bedoeld, maar in combinatie met ‘juridisch’ hoeft je geen erg dirty mind te hebben dat heel andere toestanden gaan meezoemen. Die zijn overigens net tevoren boven de Moerdijk door een rechtbank beoordeeld.
Je hoort de eindredacteur al grinniken: pun intended. Misschien werkt hier, in een tijd waar kranten hulpeloos onder hoogspanning staan, een waaier van associaties uit de gangbaar geworden psychologisering. In dit geval over het huwelijksleven van Bellens en over de bevordering die hij nog even gegeven had aan een jonge persoonlijk assistente. Het maakte het beklemmende nieuws ook een beetje ranzig.
Ik erken dat er een reusachtig hoogteverschil is tussen ‘uitvogelen’ en ‘uitvissen’, terwijl de schepping van deze dieren op dezelfde dag zou hebben plaatsgevonden. Ook had de krant de hele zaak op de voorpagina van een kop voorzien: ‘De jacht op Didier Bellens is open.’ Ambtelijk bezien toont België zich ronduit virtuoos, maar het is lastig voor te stellen dat er een registratie- en vergunningenbureau bestaat voor het lynchen van de homo sapiens.
Of zou ik lijden aan zogeheten efebifobie: angst bij volwassenen voor jongeren? Is het anders gezegd mijn meest onbewuste wens dat er op de voorpagina ‘geopend’ staat in plaats van ‘open’, opdat mijn wereldbeeld door een update anders in gruzelementen valt?
Het kan ook zijn dat ik de clou mis, bijvoorbeeld omdat ze uitgesteld is.
De krant van de Groenen heet Pesto. Pas onlangs drong de postideologische subtiliteit tot mij door dat dit verrukkelijke mengseltje – een Hollander die geluk heeft heet ‘spekkoper’ – eveneens voorhanden is in rood. Wat minder geslaagd leek me dan weer de slogan ‘Groen rijmt ook op pensioen’. Te evident zijn immers Sinterklaasvarianten als ‘miljoen’, ‘geen poen’, ‘citroen’ en ‘oude voetbalschoen’. Ik geloof niet dat ‘paars’ beter had gescoord (en ‘rood’ rijmt zowel op ‘brood’ als ‘dood’).
Nu nog even amper efebifobisch een houding zien aan te nemen tegenover de slogan van de fameuze radiozender 1: Meteen mee. Dit is een ellips. In de volledige versie duikt ze dikwijls in het spraakgebruik op, bijna altijd in negatieve zin, wanneer iemand reageert op een betoog dat kennelijk warrig en/of complex is: ‘Ik ben niet mee’.
Daar wil ik niet mee mee (ook niet vandaag).
Volledig belligerent raken mijn elementen van de recentste toepassing van het woordje ‘zomaar’. Van oorsprong stemt het op een rare wijze argwanend, omdat het zo schuldeloos klinkt, quasi-onbedoeld. ‘Zomaar’ is vaak het antwoord op woedende of wanhopige vragen waarom iemand iets heeft gedaan dat op een ramp uitdraaide. Maar da’s allemaal kattenpis in vergelijking met wat er nu met dat woord aan de knikker is. Zelfs een broodnuchtere persoon als Bert van Marwijk heb ik het horen zeggen: ‘Dat kan zomaar gebeuren’. Ook wel: ‘Dat zou zomaar kunnen.’
In hemelsnaam, gij ter overzijde van de Moerdijk, wat betekent dit? En even terug naar dat ‘uitvogelen’. Zou het zo zijn dat dit tegenwoordig via Twitter gaat? Hoe houdt zo’n virtuele postduif zich onder tyfoons van het type Haiyan dat nooit in West-Europa woedt?

Nawoordje

Misschien valt ‘zomaar’ te begrijpen binnen de ontneutralisering van het Nederlands. Dan heeft het dezelfde functie als het even recente gebruik van ‘helemaal’, in frases als ‘Dat is helemaal goed’ waarbij het niet meer gaat om het antwoord op een opgave, maar op een voorstel. Afgekort ook wel: ‘Helemaal goed’ of ‘helemaal toppie’. Elliptisch ‘Toppie’.
Is daar weer de voorloper van: ‘Dat is helemaal te gek (weetjewel)’?
Dat zou zomaar kunnen.
Bij herlezing ontdek ik dat de nieuwe versie van ‘zomaar’ nog is gebruikt door Anil Ramdas in Badal uit 2011. De gelijknamige hoofdpersoon wil aan de hand van het Martini-clipje ‘A Night Like This’ met Caro Emerald een essay schrijven over white trash: ‘de wedergeboorte van een groep die hij zomaar zou laten samenvallen met de aanhang van de PVV’.
Binnenkort in dit theater hopelijk meer over die prachtige roman.