Bestaande ficties (3)

Schreef H.H. ter Balkt: ‘De verpletterde wil verpletteren, / de verslondene verslindt en wie door / angst is ingepakt als een brug door Christo / is een vluchteling onder alle daken.’ Houdt de diepe kloof die in het CDA is geslagen verband met het meermaals geproclameerde nieuwe type politicus? Principes zijn vervangen door concrete doelen, terwijl de eerste boeiender zijn voor media. De niet-aflatende verklaringen van gretig aanschuivende CDA-partijveteranen zullen bij de ondersecretaris van de afdeling Duiven voor schouderophalen hebben gezorgd. Hij laat zijn stem op het congres wel gelden. Het zou me niet verbazen dat er naast de fameuze kloof tussen burger en politiek er ook eentje tussen partijideologen en kader is. Schier non-stop geleuter leidt immers onherroepelijk tot standpunten en zoals er binnen partijen rapporten en aanpalende papieren bestaan, zijn er daarbuiten meningen in alle soorten en maten. Hoewel ik het fenomeen een beetje bestudeer, ben ik de tel kwijt hoe vaak er recent verklaringen zijn uitgegaan over ‘het drama van links’, hun vooronderstellingen, de misstanden die ‘ze’ bij anderen aanwijzen en ze zelf evengoed zouden hebben aangericht, terwijl ‘rechts’ soortgelijk…: de jij-bakken vliegen in de rondte, en overtuigen enkelingen die reeds overtuigd waren en laten velen de blik afwenden. Wie of wat zij ook mogen zijn die hovaardig ‘de linkse elite’ worden genoemd, ik krijg er zo onderhand medelijden mee. Dat had ik reeds met ‘de PVV-stemmer’: hoe lang wordt deze al niet geconstrueerd en vervolgens aangevallen of verdedigd, en opgetuigd met nobele of gore motieven? Het schijnt dat antipathie voor die opinie-industrie een rechtse reflex is à la Dirty Harry, maar ik weet het werkelijk niet. Al dat antisinguliere dat voor het wendbare, te pas en te onpas ingezette zware geschut – conform de nieuwe politiek – van die causaliteitsreeksen nodig is. En dan voel ik me nota bene nog met geen van de twee categorieën verwant, noch met het duo dat niet zegt weg te willen lopen voor de regeringsverantwoordelijkheid. Wat Verhagen te horen heeft gekregen! Het is één ding dat commentaar van buitenstaanders alle vooroordelen over ‘de katholieken’ bevestigde die hij sowieso in hoogsteigen persoon weet los te maken, maar hetgeen oudere christelijke partijgenoten tegen hem te berde brachten suggereerde dat hij een minderwaardig mens is. In hun morele gedecideerdheid hadden die critici zelf bij mijn weten voordien niet echt uitgeblonken. Een van hen weigerde ook op het congres zijn spreekrecht van één minuut omdat hij dan slechts kreten kon slaken. ‘En ik zou me in een lange rij achter een microfoon moeten opstellen zoals vroeger bij de distributiekantoren of bij de groenteboer. Dat verdom ik.’ Thans maakt hij naam met de verdediging van de Palestijnse zaak. Ook Mark Rutte kreeg vanuit de eigen, liberale gelederen opvallend paternalistisch ‘advies’. En nadat er eindelijk wat letters bekend raakten van het akkoord, klonken zelfs verwijzingen naar de Tweede Wereldoorlog. De beschaving zou op het spel staan en barbaren rammelden aan de poort! Binnen het CDA doemde dezelfde parallel. Nou ja, het is natuurlijk ook maar een mening dat ik hier ibbel van word. Aan de andere kant poneerden insiders dat de VVD en het CDA een faux pas van de gedoogpartner incalculeren, waarna het kabinet sneeft en deze partijen hun handen schoon hebben – want anders dan het hooghartige links in elk geval geprobeerd, voor het landsbelang, een coöperatie op te zetten. Dat zou pas echt cynisch zijn. Als ik het goed begreep hadden de betrokkenen geen moeite met het akkoord, maar met de gedoogpartner. Dat duidt op asymmetrie en uitsluiting, die nou net hém aangewreven worden. Op die tegenstrijdigheid wees ook de minister van Sociale Zaken en hij verklaarde zich op het CDA-congres vóór samenwerking. Net van hem was dit principe onaannemelijk, vanwege de druk hij voordien had uitgeoefend op de twee, stigmatiserend ‘dissidenten’ genoemde collega’s om hun grondwettelijk recht op een eigen visie te verlaten ten faveure van de partijeenheid. Maar betreft het hier wel principes? En laten prominenten die eerst op narcistisch-chanterende wijze dreigen en dan daadwerkelijk demonstratief hun partij inwisselen voor een andere niet zien dat zij wel ethisch onfeilbaar zijn? Ik moet denken aan wat Roggeman in Practicum over Adorno beweerde: ‘zeker getekend door de oogkleppen van het higbrowmilieu waarin hij zich in de States had te bewegen, ontkent de filosoof zijn subversieve denkactiviteiten tegen een maatschappij die hem vreemd is en waaraan hij vooral vreemd wil blijven.’ In het verlengde stelt Roggeman: ‘Ik stel mij de vraag hoeveel proletariërs door Freud ooit werden behandeld. De meest extreme vraag is: in hoeverre behandelt de Freudiaanse psychoanalyse niet alleen geesteszieken die in de burgerlijke era werden gegenereerd? Een analoge afhankelijkheid van de burgerlijke maatschappij vertoont de problematiek die door het Institut für Sozialforschung werd ontwikkeld. Hoe ambivalent de verhouding tot het burgerdom ook mocht zijn, zonder dat burgerdom is Adorno bijvoorbeeld ondenkbaar.’ Ik kan me tevens voorstellen dat naast de gedoogpartner vooral Rutte en Verhagen door alle kritiek juist meer verbeten zijn geworden en hun gedoogkabinet een vorm van wraak is. Het is instructief om daar een passage uit Dorp aan de rivier bij te pakken, waar H.J.A. Hofland meer dan eens op heeft gewezen. Er is een boer die kwaad heeft gesproken over mevrouw Van Taeke. Steeds als de dokter daarna langs de betreffende boerderij komt, maakt hij halt en richt hij zijn geweer op de boer, zonder te schieten, telkens weer. En de boer wordt knetter! Misschien is het daarom dat me gaande de dagen het gevoel bekroop dat de regeringsvorming klein bier is, bedacht door heel slimme en strategisch uitgekookte mensen, maar vanachter bureaus. Aangrijpender nieuws begon ik de onzekerheid over het lot van Tanja Nijmeijer te vinden. Het dunkt me veel te makkelijk haar af te serveren omdat ze doet denken aan andere tijden die momenteel uit de mode zijn. Je kunt het met haar opvattingen, voor zover door derden uitgekristalliseerd, eens zijn of niet, ze heeft gekozen voor de daad die de speelruimte voor woorden minimaliseert (constateer ik achter mijn toetsenbord). Niet dat ik me de huiver niet kan voorstellen voor het aanstaande kabinet, laat staan dat ik het in de inmiddels wereldberoemde gedoogpartner kan vinden. Maar da’s een ander verhaal.