Zonder pertinenties geen betrekkingsdrang? Bij het inhalen van het nieuws tijdens slenterende boekenconsumptie waande ik me zo ongeveer – de beeldspraak hapert – een rij dominostenen. Mij gewerd het Einde van het Feminisme. Het schijnt er niet meer om te gaan wie in huis de broek aanheeft, noch dat alle bewoners ’m zelf kunnen ophouden, maar dat iedereen dat zelf beslist. Daarna kwam er een beschouwing over de trend armoede te zien als keuze.
Voor ik het wist, heette het bruggetje Margaret Thatcher die bij mijn weten nooit een broekdragend type geweest is, maar die armoede een ‘fundamental character-personality defect’ had genoemd. Was die boude uitspraak dan een teken van emancipatie?
God mag het weten. Maar die hebbe haar ziel. Zijn huidige plaatsvervanger op aarde, paus Franciscus, laat in zijn naam al uitschijnen dat hij zich beroept op Franciscus van Assisi. De film Iron Lady herinnerde me eraan dat Thatcher dat bij haar aantreden eveneens deed, voor Downing Street 10, omringd door de pers. Wel ging de heilige aan Thatcher niet voor wegens nederigheid of liefde voor de natuur, maar omwille van zijn kwaliteiten als verbindingsspeler: ‘Where there is discord, may we bring harmony. Where there is error, may we bring truth. Where there is doubt, may we bring faith. And where there is despair, may we bring hope.’
Bij Thatchers overlijden had ik over deze scène gelezen, maar het was een beetje veel dat toen over haar werd geschreven. En op het historische moment zelf verkeerde ik als veertienjarige in mijn eigen prehistorie, volgens welke Franciscus van Assisi hooguit de linksbuiten kon zijn van het team waarnaar Michel van de Korput een lucratieve transfer zou maken (maar zijn vrouw kreeg heimwee).
Een latere uitspraak van Thatcher, ‘There is no alternative’, was mij wel bekend. Zoals aan iedereen, eventueel onder de weinig feministische afkorting Tina. Door het lezen van E.F. Schumachers Small is Beautiful uit 1973 weet ik nu dat Thatcher ermee citeerde. Het boek zelf, vertaald als Hou het klein, is overigens verbijsterend actueel. Het schetst en voorspelt milieu- en energieproblemen door overconsumptie, identificatieverlies door schaalvergroting en verstedelijking, enz. Schumacher signaleerde toen al dat rijken rijker werden en armen armer. Het Mattheuseffect in zijn versie: ‘Niets is zo succesvol als succes, niets leidt zo tot mislukking als mislukking’.
Dankzij Small is Beautiful mag genoteerd dat Thatcher met ‘There is no alternative’ nota bene een Nederlander citeerde. Sicco Mansholt trachtte voor de toenmalige EEG boerenkielen te strijken met technologie en rationalisering. ‘Meer, sneller, verder, rijker zijn de wachtwoorden van de huidige samenleving’.
Aan die dynamiek viel zijns inziens niet te tornen. Volgens Schumacher wel. Zou hij daarmee een vrouwelijk standpunt innemen? Feit is dat Mansholt no alternative zag in zijn beginjaren bij de Gemeenschap en dat hij toen de rode stier genoemd werd. Feit is eveneens dat hij vlak voor zijn pensioen op dat standpunt terugkwam onder invloed van het Meadows-rapport maar zeker ook van Petra Kelly (die de Canto General van Neruda op haar nachtkastje had toen ze werd vermoord). Mansholt werd voorstander van een zogeheten krimpeconomie en die kentering negeert Schumacher.
Frank Westerman liet fabuleus zien dat Mansholt op zijn beurt inspiratiebron is geweest voor Kennedy’s Berlijnse rede. Maar vanuit het perspectief van armoede en feminisme bepaal ik me liever tot Kennedy’s vrouw Jacqueline ‘Jackie’ Bouvier. Dat komt, zei de dominosteen van dienst, door de simultane lectuur van Der Tod und Das Mädchen IV van Elfriede Jelinek.
In een vernietigende tekst van één lange alinea laat zij Jackie redeneren – en reduceren tot een bewust bedrogen echtgenote. De presidentsvrouw propageert spaarzaamheid tegenover de privésfeer, desnoods met een reusachtige leegte als omhulsel. Of ze een broek draagt doet niet meer ter zake. Met varianten van de cirkel, vierkant, bol en ruit berustten zelfs haar kleren op lijnen uit een grondvorm. Haar mama had haar familiegetrouw gevoed met discipline en ze had gezegd dat ze met een rijke man moest trouwen. Deze kreeg al zijn testosteronstreken vergoed van zijn papa, ervoer Jackie vervolgens. Zulke autonomie kent bij Jelinek een U-bocht: ‘Pas als je overal opvalt, heb je je echt aangepast.’
Kun je kiezen voor rijkdom? Is dat een kwestie van zelftucht? Vrouwelijke autonomie via de calculator? Nogal een wordy rappinghood, dunkt me. Veel cynischer valt het niet te verzinnen, zolang ‘werk’ niet is gedefinieerd en geïsoleerd van ‘vrije tijd’. En tegenkanting vanuit feministische invalshoeken leidt onvermijdelijk tot het gevoel van belering uit naam van hen die de verlichte staat al bereikt zouden hebben, en zoiets verloopt in een multiculturele samenleving ver over de gezindten heen.
Zou Jackie Bouvier een inspiratiebron geweest zijn voor de eega van een recentere politicus-hormonenbom? Nee, Veronica Lario heeft zich aan hem ontworsteld én daarbij gekozen voor rijkdom. Er was onlangs immers nog een berichtje: dat zij als alimentatie dagelijks 3.835 euro krijgt van Silvio Berlusconi. Eigen schuld, dikke bult! Maar waar doet me dat spreekwoord aan denken? Aan zwangerschap of oedeem?
Geen opmerkingen:
Een reactie posten