Maanman

Sinds ik ging ‘studeren’ borrelt in mij onmiskenbaar een zekere afkeer van wetenschap. In het algemeen zal ik er, met vertraagd begrip een kind van mijn tijd, niet echt ‘de maatschappelijke relevantie’ van ingezien hebben. Inmiddels is geconstateerd dat door recuperatie van precies die reden de technocratisering van de universiteit, met gequoteerde publicaties en onderzoeksgeldstromen en bulkend management, haar beslag heeft kunnen krijgen.
Maar nu ben ik genezen. Mijn vertrouwen in de wetenschap is hersteld door een bericht over linguïstisch onderzoek naar de eerste woorden van Neil Armstrong toen hij in 1969 de maan betrad. Daarbij gaat het niet om de felicitatie die hij volgens apocriefe bronnen aan zijn oude buurman richtte, maar om zijn vergelijking tussen mens en mensheid, dus om de vooruitgang die zou zijn geboekt. Naar nu blijkt was Armstrongs one small step toch niet ‘for a man” maar ‘for man’ – hij verkleinde zich al vergrotend.
Bij die conclusie is, nog los van de respectabel krakkemikkige geluidsverbinding, rekening gehouden met zijn Ohio’s accent, volgens welk de ‘a’ zacht wordt uitgesproken, zodat men in de zin lang een soort gat hoorde vallen. Maar uit een spectografische afdruk van de originele magnetische tape van de Apollo 11, geoptimaliseerd met de recentste audiotechnieken, bleek daar helemaal geen plaats voor te zijn. Man. In het vuur van het ogenblik had Armstrong onbedoeld door die omissie extra nadruk gelegd op het verschil met mankind, vreemd genoeg door een equivalent (waar vanaf de aarde nogal lacherig over is gedaan). Hij schiep een bedwelmend te noemen ritmische parallellie, tevens de reden waarom de zin soepeltjes in het geheugen plaatsnam: poëzie in de dop.
Terzijde genas ik van nog een kwaal. Uit zijn lichaamstaal en spraakpatronen is afgeleid dat Armstrong zijn catchphrase spontaan heeft geuit, of tenminste zelf verzonnen. Hij is niet ingefluisterd door zijn opdrachtgever de NASA, of desnoods het Witte Huis. Voor iemand als ik, die een fictieserie als The West Wing geloofwaardig acht omdat de president voortdurend acteert tussen zijn pr-mensen en ghostwriters en pas in de tweede jaargang heel eventjes in beeld komt bij zijn kabinet, is dit lastig om aan te nemen, maar het is nu bewezen.
Wel ontdekte ik, euforisch voortsurfend, de vakliteratuur niet goed bijgehouden te hebben. Ik stuitte namelijk op nog een weetje: Neil Armstrong was niet de eerste op de maan. Er zat al een man, de oppasser Piggelmanus. Deze was niet bepaald het zonnetje in huis omdat hij hevig verlangde naar koffie. Dat ontdekte ter plekke althans het verslaggeverskoppel Piggelmee en Tureluur (zelf woonachtig in een Keulse pot) die ook erg veel zin hadden in koffie.
Zij waren personages in een vervolgverhaal van De Erven de Wed. J. van Nelle. Gesticht te Rotterdam in 1782 bereikte deze firma door de jaren, niet het minst door de inspanningen van Jacob Boppe Van Nelle, bijna de gehele Nederlandse wereldbevolking. In Leeuwarden sloten rayonhoofden de ultieme vergadering voor de Elfstedentocht steevast af door de beerenburg van tafel te vegen en, om het hoofd koel te houden in de hectiek tot aan de start, ‘Van Nelle erbij te pakken’, onder het slaken van de, naar verluidt Hongaarse, formule Us Doen Ut.
Betreffende Piggelmee was dit het idee: ‘om in onze koffie-pakjes een attractie te doen voor de jeugd, voorstellende sprookjes. De plaatjes kunnen dan later in speciaal daarvoor uit te geven albums door de kinderen verzameld worden en ofschoon dit idee niet nieuw is, doch veelal eene navolging van Verkade vormt, gelooven wy, dat wy daarmede succes kunnen hebben en den verkoop van onze pakjes-koffie daarmede vooral in den aanvang, flink kunnen steunen.’
De scoop van de eerste maanbewoner staat in De Wonderschelp (1950). Wellicht kende Armstrong, vanwege zijn afkomst waar ik nu verder niet over uitweid, dat boek.
Heeft wetenschap nu de mythe ontkracht, of andersom? Ik durf daar geen bindende uitspraak over te doen, al meen ik ergens gehoord te hebben dat de naam Neil in Friesland net ietsje anders werd uitgesproken.
De maan is van nelle.