donderdag 2 november 2017

De nieuwe punk




Meyrem Almaci, partijvoorzitter van Groen, heeft een boek gepubliceerd. Het heet Respect is de nieuwe punk. Mij fascineert die titel om meer redenen.
Allereerst om het doel ‘respect’. Enerzijds roept het een oubollige witte sfeer op, anderzijds laat het, voor mij althans, zwarte topvoetballers als Davids en Seedorf aan het woord over de niet-uniforme waardering van hun prestaties.
Met ‘respect’ bedoelt Almaci ‘empathie’. Ze verklaart de vergelijking van dat doel met ‘punk’ uit een contrastwerking. Punk staat niet direct bekend om invoelendheid, dus demonstreert de vergelijking hoe bizar het is om aandacht te moeten vragen voor iets wat zo elementair is als respect.
De Spotify-lijst bij Respect is de nieuwe punk schijnt ook andere genres te brengen.
Zelf associeer ik de titel met een herpositionering van Almaci’s partij. De ten voorbeeld gestelde muzieksoort was immers anti-establishment en arbeiderisch (dat Joe Strummer van The Clash een diplomatenzoon was, lag niet zo lekker). Maar binnen het gebutste linkse spectrum is Groen in muziektermen zogezegd middle of the road aan het worden.
Ik wees al eens op de naam van het partijblad, Pesto, die een kiezerssegment uitsloot dat mogelijk wat minder gefortuneerd was. Heden heet het blad Pit. Daar kunnen zich allicht meer mensen mee identificeren.
Almaci legt uit dat identiteit voor haar gelaagd is: ‘Ik ben feministe, politica, links, dochter van Turkse migranten, Vlaming, Belg’. Ze noemt dit inzichtelijk een lasagne. Dat is toch weer een culinaire term, ook met een voorgeschiedenis, zoals een heuse Vlaamse warrior deze eeuw nog wist te melden.

Vooral valt me aan Almaci’s titel het naamwoordelijk gezegde op. De ongrammaticale uitspraak ‘A = de nieuwe B’ lijkt al tijden een trend. De Vlaamse warrior zou de beschuldigende vinger misschien wijzen naar het Engels, en komen aanzetten met een serietitel als Orange is The New Black.
De digitale boekenboer geeft ondertussen gedienstig Zitten is het nieuwe roken (2015) en Uitrollen is het nieuwe doorpakken (2016, over taal, door een eindredacteur).
Zelf vind ik de bron van Almaci’s uitdrukking de nieuwe punk niet. Mij verwart veeleer het lidwoord ‘de’, dat in België juist weg kan vallen voor allerminst onzijdige zelfstandige naamwoorden: men gaat hier naar ‘het school’.
Dus wanneer Respect nog ‘het nieuwe punk’ was geweest…
Tenzij Respect de voornaam is van iemand, die in een organisatie de permanent innoverende functie van punk vervult, een wat gemeenzame aanduiding voor punker. ‘Beste mensen, mag ik jullie even voorstellen: Respect is de nieuwe punk’.
Slechts als het om The New Black gaat, weet het Urban woordenboek dat het de principieel laatste mode betreft.

Ik vrees dat ik rond de eeuwwisseling al afhaakte na een frase waarbij in het naamwoordelijk gezegde een adjectief ook al werd verzelfstandigd: ‘***is de max’. Of zou die Pepsi-achtige uitdrukking exclusief Belgisch zijn? Dat zou precair zijn, gelet op de duistere relaties tussen de twee Lage Landen, niet het minst op talig vlak.
Zo was er recent een even prachtige als prestigieuze Atlas van de Nederlandse taal, die doodleuk beweerde dat in Nederland de Sint laat strooien met pepernoten en in Vlaanderen met nicnacjes (p. 169). Dat laatste geloofde ik niet en heb ik nagevraagd bij de gourmande: fake news! Alleen in West-Vlaanderen waar!
Mijn indruk is dat er nog altijd een sentimentele hang naar ‘sappig Vlaams’ bestaat in Nederland, wanneer ik tenminste mag afgaan op de bekroningen van de Tzum-prijs voor de mooiste literaire zin van het jaar.
Als ik zou mogen kiezen, dan Tjalie Robinsons desnoods ‘Hollands’ te noemen directheid. En hij was geeneens een Hollander, het is te zeggen, daar op KNIL-verlof geboren en meteen terug naar Indië.
Toen hij na de oorlog wel naar Holland moest, werd het vanzelf 1960 toen een gerenommeerd letterkundige, al heette hij Voeten, over een verhaal een brief kreeg van een onbekende, Robinson dus, met deze aanhef: ‘Godallemachtig Bert, Ik hoop niet dat je je gekwetst voelt, maar je valt me enorm mee’.
De overtreffende trap van directheid beluisterde ik echter in België, toen een vrouw me meedeelde: ‘Mijn man en ik zijn racisten. Pas op, niet bij negers of bij Turken, maar we zijn wel racisten tegen Marokkanen.’

Terug naar de aanjager van mijn Bergrede, Meyrem Almaci’s titel Respect is de nieuwe punk.
Dat iets ‘de nieuwe…’ heet, klinkt in mijn oren onbedaarlijk positief, voorspoedig en gunstig. Dat past bij politiek, die voor mij althans perspectief mag bieden. Alleen moet ik me sterk vergissen, of je verrast geen kip met een nonsens-stelling à la ‘Veertig is het nieuwe dertig’.
Sorry, weer geen ‘de’.
Het rare is wel dat een Google-controle op ‘het nieuwe dertig’ zeer uiteenlopende treffers oplevert. Recent onder meer een instantie die Lifehack heet, maar ook Daphne Deckers alweer bijna tien jaar geleden, in het blad Grazia.

Saai is het nieuwe sexy
Old is the new new

Naar aanleiding van een nieuwe glossy, Fab, kwam er een commentaar dat de stelling echter doorrekende: ‘Veertig is het nieuwe vijftig’. Dat had met de realiteit te maken, van zware hypotheken, werklasten, puberende kinderen, steeds uitgesteld pensioen, minieme kans op de arbeidsmarkt, enz.
Het commentaar was zo eerlijk het vrouwenblad Opzij te vermelden, dat wel degelijk de schier overmontere kop ‘Vijftig is het nieuwe veertig’ droeg. En volgens een ‘hoofdeconoom van het CBS’ wordt vijftig zelfs het nieuwe dertig.
Kenners weten het niet. Zelfs het Urban woordenboek redeneerde zichzelf klem met een ander voorbeeld:

Obama is the new black (pun intended, no disrespect to African Americans)

Ten slotte valt op dat Almaci’s boek tegelijk uitkomt met dat van Ignaas Devisch, waarin gestreefd wordt naar een werkbare onverschilligheid. Terwijl zij pleit voor meer empathie, mag empathie van hem wel een onsje minder zijn. Is empathie dus de nieuwe klassiek?

5 opmerkingen:

  1. Daar heb je natuurlijk een bibliothecaris voor nodig, om die Google controles wat bij te sturen... De bron van de titel van het boek van Almaci verwijst volgens mij naar Pieter Stockman in een commentaarstuk in (op?) Mo*, die verwees naar de komiek Michael van Peel, die verwees naar de zen-boeddist Tom Hannes. Zie https://www.mo.be/commentaar/decency-new-punk Onderweg is het Engels Nederlands geworden. En heeft Almaci er een eigen draai aan gegeven. Zoiets als ‘normcore’* politiek bewustzijn, denk ik. *http://anw.ivdnt.org/article/normcore

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Dank: met haar titel maakte Almaci dus een meerlagige en vertaalde toespeling op ‘Decency is the new punk’! Hoeveel verschil zou er dan zijn tussen ‘fatsoen’ en ‘respect’?
    Uiteraard was mijn posting lousy omdat ik een antwoord in het boek zal staan, maar voor het mijne, binnenkort in de buitenwereld, heb ik al zo ontzettend veel teksten van politici geraadpleegd. Bovenal interesseert me wat bij de titel de overwegingen zijn geweest van Almaci’s communicatiemedewerkers en die van haar uitgever.

    BeantwoordenVerwijderen
  3. Dag Marc! Ik zit te piekeren bij “het school”. Hoor je dat in je omgeving op exact die manier zeggen, ik bedoel: met het héle lidwoord? Ik heb nooit iets anders gezegd en gehoord dan “’t school”. Dat lijkt dus werkelijk een uitstoting van het lidwoord, misschien niet wezenlijk anders dan de volledige weglating in “naar school gaan”, dus geen echte verandering van genus. In elk geval lijkt het me onmogelijk om er een adjectief bij te zetten: “de nieuwe school”, niet “het of ’t nieuwe school”.
    En dan nog iets: “het school” moet juist in Nederland vroeger wel gezegd zijn, want ik herinnerde het mij uit de boeken van Theo Thijssen. Zie bv “Kees de jongen”, http://www.dbnl.org/tekst/thij006kees01_01/
    .
    Maar aan de hoofdzaken van je blog verandert dit natuurlijk niets.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Bedankt! In mijn omgeving beluister ik ‘tschool’ maar soms ook ‘ut school’. Idem voor ‘tstad’ (nogal een puntje-van-de-tongbreker) en ‘ut stad’.
      Kees de Jongen moet ik hebben verdrongen!
      In Almaci’s geest besef ik verder inmiddels dat er nog een uitdrukking gangbaar werd: ‘het nieuwe normaal’. Dat levert bij de digitale boekenboer ook twee titels op, uit 2010 en 2014. Volgens de Oxford Dictionary is The New Normal een Amerikaans begrip.
      Onverbeterlijk betwetend zou ik Almaci’s titel dus nog steeds bijstellen tot ‘het nieuwe punk’…

      Verwijderen
  4. Nagekomen stelling: met ‘de’ in plaats van ‘het’ nieuwe punk imiteert Almaci tegelijk de straattaalstrategie om onder elkaar expres fout te stileren tegen het establishment (dat oog in oog desgewenst de correcte vormen kan beluisteren). In dat geval is de titel ook een poging tot mimicry, voor een kiezerssegment waarmee Groen, als partij van hoogopgeleiden, minder voeling heeft.

    BeantwoordenVerwijderen