Een leven lang

Ik heb er echt over proberen te lezen. Warm liep ik slechts voor een zwart omrand vierkant. Daarbinnen stond: ‘Er zijn zoveel meningen, zoveel oordelen. Daarom laat Wablieft deze plek nu wit. Wij denken aan alle slachtoffers van geweld.’

Al die uitleg, abstrahering, reflectie en kritiek naar aanleiding van Parijs, al dan niet in het verlengde van Beirut, heeft ongetwijfeld iets zinnigs, maar verkeert tegelijk in een fog of theories. Gemeen zullen ze hebben dat ze een proces moesten beschrijven, dat vervat is in één werkwoord: ‘radicaliseren’. Daarmee wordt de betekenis van ‘radicaal’ gereduceerd.

Ik zou het onmiddellijk geloven indien omringende werkwoorden in het commentaargeweld geregeld bezoek hebben gekregen van voorzetsels. Meer in het bijzonder van ‘door’ en ‘om’. Waar heb ik het dan over? Werkwoorden als omturnen, omslaan, doordraaien, doorslaan… In dit rijtje is waarschijnlijk ook ‘doorzetten’ te begrijpen, zij het een tikje paradoxaler: met je wil verder gaan dan je wil.

Er zit een verschil tussen wat deze voorzetsels uitdrukken. Bij ‘door’ gaat een proces verder in dezelfde richting, bij ‘om’ gaat de ontwikkeling de andere kant op. Klassiek voorbeeld is de conservatief die zijn diametraal andere politieke voorkeur van weleer als logische jeugdzonde beschouwt.

Na alles wat ik erover gelezen heb weet ik niet onder welke variant radicalisering onder jonge moslims valt. Beide opties kunnen. En uit de geschiedenis tot en met de toekomst is berucht dat verse gelovigen, ook wel bekeerlingen genoemd, zich meer fanaat opstellen.

Laat ik me bij mijn leest houden. Van de bedoelde voorzetsel-werkwoordcombinaties zijn me onlangs, overigens naar aanleiding van heel andere onderwerpen, drie exemplaren onder ogen gekomen. Een artikel over tendensen bij arbeidscontracten in het onderwijs meende dat de zaak hier was ‘doorgeflext’.

Verder was er Op de rok van het universum, het nieuwe boek van Tonnus Oosterhoff dat zo uitzonderlijk is dat ik mag hopen dat die eigenschap niet op gangbare laaglandse wijze wordt afgerekend. Eén van de talloze realityromans die er de revue in passeren meldt: ‘Duiven zijn monogaam, hun huwelijken duren gewoonlijk een leven lang. Gedwongen omparen gaat echter gemakkelijk.’

Inmiddels is ‘omparen’ voor mij geladen met extra betekenis, nu vanuit de gevangenis Anders Breivik een plan blijkt te hebben uitgebroed voor 100% raszuivere baby’s. Ze moeten worden geworpen door Noorse adoptiemoeders van een rijksfokinstituut.

Bij zulke hersenspinsels is het verleidelijk om historische parallellen op te diepen, maar juist continuïteit staat nu op het spel.

Alleen al de notatie van de gebeurtenissen in Parijs geeft daar signalen voor. Wie spreekt van ‘13/11’ refereert immers aan de aanslag op de Twin Towers die te boek is komen te staan als ‘9/11’. Maar deze vond plaats op 11 september en volgt dus de Amerikaanse notatie. Voor de suggestie van wat voor verband met Parijs dan ook, zou dan de bizar aanvoelende afkorting ‘11/13’ nodig zijn.

En dan is er nog zoiets als het leven van alledag, waarin naast Frankrijk zich nu ook België aangetast voelt. ‘Dreigingsniveau’: vier lettergrepen. Mij houdt de laatste week vooral bezig wat kinderen daarvan meekrijgen.

De onze is het verboden om de voordeur open te doen wanneer er aangebeld wordt bij afwezigheid van mama en papa. Eergisteren dus evengoed – het taalkundig genie moet haar neus tegen het venster hebben gedrukt om in elk geval te weten wie er voor de deur stond.

Zoiets maakte ik op uit het relaas van een jongetje. Hij sprak me aan toen ik even later aan kwam fietsen. Hij vroeg of ik het meisje daar binnen wilde verzekeren dat hij, met zijn verkoopspulletjes voor een scoutsgroep, niets kwaads in de zin had. Ik was ontroerd en beschaamd. En kon alleen maar hopen dat hij die verzekering niet wilde geven omdat hij een zwart jongetje was.

In Tanza van Mehdi Charef, de opening van het filmproject All The Invisible Children, zegt een kindsoldaat tegen een collegaatje dat iedereen in hun militie louter tijdelijk werk heeft: ‘De doden vervangen we door met jongens zoals jij’. Zou er nog een gruwelijkere voorzetsel-werkwoordcombinatie bestaan dan ‘doorvervangen’?

Naschrift

1. Uit het boekje Blits! van Wim Daniëls begrijp ik het werkwoord ‘omturnen’ ijdel te hebben gebruikt. Het bestaat pas sinds de jaren zestig. Daniëls haalt zijn voorbeeldcitaat uit een interview met de 29-jarige Wim de Bie, die vindt dat de hele maatschappij ‘omgeturnd’ moet worden en die vervolgens toelicht wat hij daarmee bedoelt: ‘Het betekent de mensen een draai geven in hun kersepit. Frank Zappa heeft het over “to turn on”. En moet zoveel veranderen, we moeten naar een nieuwe mentaliteit.’ Wel is dat Amerikaans dan amper vertaald. Mij doet ‘turn on’ trouwens veeleer denken aan Timothy Leary (en aan een later liedje). Maar in de tijd ben ik niet doorgeleerd.

2. Zie inmiddels ook dit, helemaal onderaan.